Vũ khí người Việt cổ

Hỏa khí.
Gồm có súng lệnh và súng thần công. Sử cũ còn ghi ngay từ thời Trần đã có pháo đặt trên thuyền tấn công vào chiến thuyền của quân đội Champa. Hồ Quý Ly đã ra lệnh cho con trai là Hồ Nguyên Trừng nghiên cứu sáng chế súng thần công ?othần cơ sang pháo? để chống quân xâm lược Minh. Sau này khi Hồ Nguyên Trừng bị bắt sang Trung quốc, nhà Minh đã bắt ông chế tạo loại vũ khí này. Súng ông chế ra có 3 loại: loại lớn đặt trên lưng voi, loại vừa hai người khiêng và loại nhỏ 1 người vác trên vai. Ông được coi là ông tổ của súng thần công.
Từ thế kỷ XIII - XIX ở Việt Nam đã có nhiều loại hỏa khí với nhiều tên gọi khác nhau. Trong đó phổ biến nhất là súng lệnh, súng thần công và một số khẩu đại pháo đúc vào thời Nguyễn.
- Súng lệnh:
dùng để bắn phát lệnh. Thân súng chia làm 3 phần rõ rệt: nòng súng, bầu nạp thuốc súng phình to ở gần đuôi và phần đuôi súng. Mỗi phần đều có đai rộng ngăn cách. Trên thân bầu có 2 chi tiết: Hai trụ nổi như đường rãnh ngắm của súng, nằm giữa hai đường là một gờ nổi, có lỗ nhỏ để tra dây cháy chậm mồi nổ cho thuốc súng chứa trong bầu. Bên trong phần bầu đúc hình răng cưa cho thành của bầu nòng vững chắc không bị phá vỡ khi thuốc súng nổ. Trên thân súng còn hay khắc chữ số ký hiệu súng, như ?oCông tự tam bách thập phân thất hiệu?, nghĩa là ?ohiệu chữ công số 317?? Kích thước của súng lệnh không lớn, dài khoảng 30 - 40cm, đường kính miệng khoảng 2,5 ?" 3cm, đường kính nòng khoảng 1,5cm, nặng khoảng 2,2 ?" 3,5kg. Thường được đúc nguyên khối. Súng lệnh thời Nguyễn còn có các chữ trên thân súng như ?oLôi uy tả sở nhị bách lục thập hiệu?, ?oBáo Vĩnh Hưng?? Nhiều khẩu súng lệnh làm đơn giản, không có ký hiệu, dài ngắn khác nhau từ 30 ?" 40cm.
- Súng thần công.
Thường có tên gọi như Đại Tướng quân, Thượng Tướng quân, Thần Cơ doanh?phổ biến hơn vào thời Nguyễn. Phần lớn súng thần công dài từ 40cm trở lên đến khoảng hơn 100cm. Đường kính ngoài của nòng súng từ 14 ?" 16cm, đường kính trong từ 3 ?" 8 cm, đường kính thân nơi lớn nhất từ 13 ?" 22cm, là phần chứa thuốc súng. Súng có cấu tạo gồm nòng súng lớn dần đến phần đuôi, quanh vành miệng nòng có đai dày, ngoài ra trên thân còn một vài đai khác nhằm giữ cho súng không bị vỡ khi đạn nổ. Lỗ tra ngòi ở vào khoảng 1/3 thân từ đuôi súng, giáp đó có tay xách hình vòng cung nhô cao (súng nhỏ có 1 tay xách ở giữa, còn súng lớn có hai cái đối xứng nhau. Súng thường không có tai chống giật mà có một rãnh cắt ngang đuôi súng, khớp với một bộ phận ở bệ súng giữ cho nòng không giật khi bắn. Đuôi súng là khối tròn. Trên súng thần công hay ghi tên súng, kích thước, cân nặng.
- Đạn súng lệnh, súng thần công:
thường bằng đá hay đúc bằng gang, sắt. Hình cầu. Đạn đá đường kính từ 2,5 ?" 5,5cm, nặng từ 50 ?" 200gr, có viên lớn hơn. đạn sắt, gang kích thước lớn thường hơn, trung bình trên 10cm, là loại đạn của các khẩu thần công lớn. Ngoài ra thời Nguyễn còn có loại đạn **** ?ohồ điệp?? có cấu tạo hai nửa cầu nồi kiền với nhau bởi 1 sợi dây xích dài khoảng 25 ?" 30cm. Khi bắn đạn bay ra giống đàn **** bay, tính sát thương cao hơn nhiều.
* ?oCửu vị thần công? thời Nguyễn.
Theo sử sách, trước ngày Kinh đô Huế thất thủ (5.7.1885) tại Huế có 850 khẩu súng thần công. Nhưng sau sự kiện ấy, Pháp đã ra lệnh phá hủy và thu hồi kim loại. Đến nay Huế chỉ còn lưu giữ khoảng 60 khẩu thần công, đây là những cổ vật quý hiếm được đúc dưới thời Gia Long và Minh Mạng. Trong số này có ?oCửu vị Thần công? - 9 khẩu đại bác vĩ đại bằng đồng được đúc vào đầu triều Nguyễn (1804) do những người thợ Phường Đúc Huế chế tác. Ngay sau khi hoàn thành chúng được đặt phía trước Hoàng Thành, phía trong hai cửa Thể Nhơn và Quảng Đức. Cửu vị thần công được chia làm hai nhóm: nhóm bên tả phía cửa Thể Nhơn có 4 khẩu đặt tên theo 4 mùa Xuân ?" Hạ ?" Thu ?" Đông; nhóm bên hưũ phía cửa Quảng Đức có 5 khẩu đặt tên theo ngũ hành: Kim ?" Mộc ?" Thủy ?" Hỏa ?" Thổ. Cả 9 khẩu đều được phong là ?oThần oai vô địch thượng tướng quân? (được khắc bằng chữ Hán trên thân súng) dù cho đến hết thời Nguyễn chúng chưa tham gia trận mạc bao giờ!

Bà?i viẮt cù?a Sun Laichen, giào sư 'ài hòc bang California, Fullerton, bao quàt cà? khu vực ĐĂng Nam À, tuy vẶy trong mẶt bà?i tiĂ?u luẶn nhỏ Ăng tẶp trung hf?n cho chù? 'Ă? Đài ViẶt. Bà?i viẮt cò tựa 'Ă? â?oChinese Military Technology and Dai Viet: c. 1390-1497.â?
Đài ViẶt thơ?i HẶu TrĂ?n â?" HĂ?
ThẮ kỳ? 15 chứng kiẮn ViẶt Nam (Đài ViẶt â?" quẮc hiẶu cò tư? thơ?i nhà? Lỳ) mơ? rẶng cương vực rẶng lớn chưa tư?ng cò. Sự bà?nh trướng nà?y bao gĂ?m sự kiẶn nĂ?i tiẮng nfm 1471 khi kinh 'Ă Vijaya cù?a Chfmpa thẮt thù? trước quĂn LĂ Thành TĂng, và? cuẶc â?otrươ?ng chinhâ? ìt ngươ?i biẮt cù?a Đài ViẶt 'Ắn sĂng Irawaddy cù?a MiẮn ĐiẶn khoà?ng giưfa 1479 và? 1484. Trong chù? 'Ă? bà?i viẮt cù?a Sun Laichen, cĂu hò?i chình 'f̣t ra là? vì? sao, sau hà?ng trfm nfm 'Ắi 'Ă?u với Chfmpa, Đài ViẶt lài cò thĂ? 'ành quỳ Chfmpa và?o thơ?i 'iĂ?m nà?y?
Càc quan 'iĂ?m già?i thìch chình trước nay cò thĂ? tòm tf́t như sau:
ĐĂ?u tiĂn, luẶn 'iĂ?m vĂ? nĂng nghiẶp và? dĂn sẮ:
quan 'iĂ?m nà?y cho rf?ng sự tfng dĂn sẮ cù?a Đài ViẶt vư?a tào 'Ặng lực lài vư?a 'em lài lợi thẮ cho tiẮn trì?nh Nam tiẮn cù?a ngươ?i ViẶt. ChiẮn thf́ng cù?a ngươ?i ViẶt, tòm gòn lài, là? chiẮn thf́ng cù?a biĂ?n ngươ?i.
Thứ hai, luẶn 'iĂ?m vĂ? sự chuyĂ?n hòa KhĂ?ng giào :
cho rf?ng cuẶc xĂm lược cù?a nhà? Minh nfm 1406-1407 dĂfn tới viẶc ngươ?i ViẶt àp dùng mĂ hì?nh Trung Hoa kiĂ?u nhà? Minh, 'f̣c biẶt dưới triĂ?u vua LĂ Thành TĂng (1460-1497), khiẮn nhà? nước ViẶt Nam 'ược chuyĂ?n hòa. Cù thĂ?, Đài ViẶt bàm lẮy hẶ tư tươ?ng cù?a Trung Hoa â?ovfn minh 'Ắi nghìch dì chù?ngâ? và? àp dùng nò trong quan hẶ với Chfmpa. Như lơ?i cù?a John K. Whitmore, mẶt trong nhưfng chuyĂn gia nĂ?i tiẮng vĂ? triĂ?u LĂ: â?oGiơ? 'Ăy cĂu hò?i vĂ? 'ào 'ức chiẮm vai trò? trung tĂm và? 'ành dẮu sự khàc biẶt giưfa ngươ?i â?ovfn minhâ? và? ngươ?i â?oman diâ?. Sự tương 'Ắi vfn hòa khĂng cò?n ngự trì , và? càc cuẶc tẮn cĂng cùfng thĂi khĂng cò?n là? càc cuẶc cướp phà 'Ă? sau 'ò mẶt hoà?ng tư? 'ìa phương khàc 'ược 'f̣t lĂn ngĂi. Giơ? 'Ăy mùc tiĂu là? 'em â?~vfn minhâ?T cho càc 'ìch quẮc dì chù?ng.â? Nòi càch khàc, ngươ?i ViẶt phà?i chiẮm vìfnh viĂfn Chfmpa 'Ă? khai hòa cho dĂn tẶc 'ò.
Thứ ba, luẶn 'iĂ?m vĂ? 'ình chẮ.:
NẮu lỳ thuyẮt vĂ? KhĂ?ng giào già?i thìch sức mành thĂ? chẮ cù?a Đài ViẶt, sự diĂfn già?i 'ình chẮ già?i thìch yẮu kèm cù?a Chfmpa. Theo Kenneth R. Hall, Chfmpa là? â?omẶt hẶ thẮng nhà? nước 'ược thĂ? chẮ hòa yẮu ớt phù thuẶc và?o càc màng lưới liĂn minh cà nhĂn 'Ă? liĂn kẮt mẶt dĂn sẮ tà?n màc.â? KẮt quà? là? sự yẮu kèm thĂ? chẮ cẮ hưfu cù?a nhà? nước Chfm cuẮi cù?ng 'òng dẮu sẮ phẶn cù?a nò.
ThẮ bà?i cù?a Sun Laichen cò gì? khàc?
NghiĂn cứu cù?a Ăng tiẮp cẶn vẮn 'Ă? tư? gòc 'Ặ kỳf thuẶt bf?ng càch xem xèt khìa cành cĂng nghẶ quĂn sự. Nò cho rf?ng hò?a khì lẮy tư? gẮc Trung QuẮc 'àf 'òng vai trò? quan tròng trong tiẮn trì?nh tiẮn vĂ? miĂ?n TĂy, Nam cù?a Đài ViẶt trong cuẮi thẮ kỳ? 15.
Vùf khì Đài ViẶt thơ?i kỳ? 'Ă?u
ViẶc chuyĂ?n giao cĂng nghẶ quĂn sự tư? Trung QuẮc và?o ViẶt Nam 'àf cò tư? lĂu, nhưng mẶt diĂfn biẮn quan tròng xà?y ra 'Ă?u thơ?i Minh. Nfm 1390, vua ChẮ BĂ?ng Nga cù?a Chfmpa bì giẮt khi trùng 'àn cù?a quĂn nhà? TrĂ?n. Loài sùng 'ược dù?ng 'Ă? bf́n và?o thuyĂ?n vì vua hò ChẮ trước nay thươ?ng 'ược hiĂ?u là? thĂ?n cĂng, nhưng cò lèf nĂn hiĂ?u 'ò là? sùng cĂ?m tay. Như Momoki Shiro - 'ài hòc Osaka, NhẶt Bà?n - chì? ra, 'ò là? loài vùf khì mới.
ĐĂ? hiĂ?u tĂ?m quan tròng cù?a chiẮn thf́ng nfm 1390 cù?a Đài ViẶt, cĂ?n nhớ trong suẮt nhiĂ?u nfm trước 'ò, sức mành cù?a vua ChẮ BĂ?ng Nga là? nĂfi kinh hoà?ng cho nhà? TrĂ?n. Trong ba thẶp niĂn (1361-1390), ChẮ BĂ?ng Nga thực hiẶn khoà?ng mươ?i cuẶc xĂm lfng và?o Đài ViẶt, và? thù? 'Ă Thfng Long rơi và?o tay quĂn Chà?m ba lĂ?n. Khi tướng TrĂ?n Khàt ChĂn 'ược cư? 'i chẮng quĂn Chfmpa, vua tĂi nhà? TrĂ?n cù?ng khòc giưfa lùc quĂn tiẮn lĂn 'ươ?ng. Giưfa lùc khù?ng hoà?ng 'ò, thì? mẶt 'Ă?y tớ cù?a hò ChẮ vì? bì tẶi, trẮn sang quĂn TrĂ?n chì? cho biẮt thuyĂ?n cù?a vua ChẮ. Tướng TrĂ?n Khàt ChĂn cho tẶp trung hò?a lực bf́n và?o thuyĂ?n ChẮ BĂ?ng Nga, ChiĂm vương trùng 'àn chẮt, quĂn tướng bò? chày. Trong tàc phĂ?m vĂ? lìch sư? Chfmpa, hòc già? Phàp Maspero cho rf?ng sự phà?n bẶi cù?a ngươ?i 'Ă?y tớ Chà?m 'àf ngư?ng bước tiẮn cù?a quĂn Chà?m và? cứu Đài ViẶt khò?i sùp 'Ă?. Tuy vẶy, nẮu khĂng cò kỳf thuẶt thuẮc sùng mới thu lượm, chiẮn thf́ng thù?y chiẮn cù?a Đài ViẶt, cùfng như sẮ phẶn vương quẮc, sèf khĂng chf́c chf́n. Vì? thẮ, nfm 1390 'ược nhiĂ?u ngươ?i xem là? 'ành dẮu sự thay 'Ă?i trong tương quan lực lượng giưfa Đài ViẶt và? Chfmpa. Cò vè? như hiẶu quà? cù?a cĂng nghẶ quĂn sự mới cù?a Đài ViẶt 'òng mẶt vai trò? trong thay 'Ă?i nà?y.
Mf̣c dù? nguĂ?n gẮc cù?a loài sùng cĂ?m tay cù?a Đài ViẶt khĂng 'ược nhf́c ròf, cò thĂ? suy 'oàn nò 'ược hòc hof̣c tư? càc thương nhĂn hof̣c tư? nhưfng binh lình 'à?o ngùf nhà? Minh trước nfm 1390. Dươ?ng như viẶc àp dùng sùng tài Đài ViẶt 'àf tfng nhu cĂ?u vĂ? thuẮc sùng, giẮng như và?o nfm 1396, nhà? HẶu TrĂ?n dưới sự kiĂ?m soàt cù?a HĂ? Quỳ Ly phàt hà?nh tiĂ?n giẮy và? yĂu cĂ?u nhĂn dĂn 'Ă?i lài tiĂ?n 'Ă?ng, cò thĂ? mẶt phĂ?n với mùc 'ìch thu thĂm 'Ă?ng 'Ă? sà?n xuẮt sùng.
Sự xĂm lfng và? chiẮm 'òng cù?a nhà? Minh tài Đài ViẶt tư? 1406 'Ắn 1427 thùc 'Ă?y viẶc chuyĂ?n giao cĂng nghẶ quĂn sự tư? Trung QuẮc. Nhà? Minh 'àf huy 'Ặng càc vì tướng và? binh lình thiẶn chiẮn nhẮt cho chiẮn dìch tẮn cĂng Đài ViẶt. ĐĂ? 'Ắi phò với hò?a khì cù?a Đài ViẶt, vua Minh Thà?nh TĂ? ra lẶnh sà?n xuẮt càc khiĂn lớn và? dà?y. Ă"ng ra lẶnh khĂng 'ược 'Ă? lẶ kỳf thuẶt là?m sùng cho 'Ắi phương, phà?i bà?o 'à?m là? khi rùt quĂn, sùng â?ophà?i 'ược 'Ắm theo sẮ hiẶu và? khĂng 'Ă? mẶt khĂ?u sùng nà?o thẮt làc.â? Trong sẮ 215.000 quĂn Minh tham gia chiẮn dìch viĂfn chinh, khoà?ng 21.000 lình thuẶc khĂ?u 'Ặi 'ược vùf trang bf?ng sùng.
Ngà?y 19 thàng 11-1406, quĂn Minh do Trương Phù dĂfn 'Ă?u tiẮn và?o tư? Quà?ng TĂy, cò?n 'Ặi quĂn cù?a MẶc Thành tẮn cĂng tư? VĂn Nam. Sau càc thf́ng lợi ban 'Ă?u, quĂn Minh tĂ? chức 'ành thà?nh Đa Bang, thuẶc Sơn TĂy, là? tiĂ?n tuyẮn cù?a quĂn HĂ?. ViẶc chiẮm thà?nh Đa Bang bẶc lẶ vai trò? quan tròng cù?a sùng Ắng cù?a quĂn Minh. Đa Bang là? vì trì chiẮn lược quan tròng nhẮt trong toà?n bẶ hẶ thẮng phò?ng thù? khi Ắy cù?a Đài ViẶt, và? nhà? HĂ? tẶp trung quĂn tướng và? vùf khì tẮt nhẮt 'Ă? phò?ng thù? nơi nà?y. TrẶn tẮn cĂng bf́t 'Ă?u ngà?y 19 thàng GiĂng, 1407. Khi quĂn Minh dù?ng thang Ặp và?o thà?nh mà? leo lĂn, nhưfng ngươ?i lình ViẶt chì? cò thĂ? bf́n và?i mùfi tĂn và? 'àn. Sau khi và?o thà?nh, quĂn Minh 'Ắi diẶn với càc 'oà?n voi trẶn. QuĂn Minh vèf hì?nh sư tư? trù?m lĂn ngựa 'Ă? là?m voi sợ, và? 'f̣c biẶt, nhòm quĂn sùng thĂ?n cơ 'òng vai trò? quyẮt 'ình cho thf́ng lợi cù?a quĂn Minh. Càc 'oà?n voi trẶn ĐĂng Nam À vẮn vĂfn là? 'Ắi thù? 'àng gơ?m trước quĂn Trung QuẮc trong nhiĂ?u thẮ kỳ?, nhưng trước hò?a lực mành cù?a 'Ắi phương, voi 'à?nh bò? chày. Khi Đa Bang vơf, quĂn nhà? HĂ? khĂng cò?n ngfn 'ược 'à? tiẮn vĂ? miĂ?n 'Ăng và? nam cù?a quĂn Minh. Ngà?y 20 thàng GiĂng, ĐĂng ĐĂ (Thfng Long) sùp 'Ă?, và? sàu ngà?y sau, TĂy ĐĂ (vù?ng Thanh Hòa) cùfng rơi và?o tay quĂn viĂfn chinh.
Trong càc trẶn chiẮn sau 'ò, sùng cù?a quĂn Minh cùfng chứng tò? hiẶu quà?. Ngà?y 21 thàng Hai, trĂn Lùc giang, quĂn Minh huy 'Ặng thù?y â?" lùc quĂn với nhiĂ?u loài sùng, tẮn cĂng 500 chiẮn thuyĂ?n cù?a HĂ? NguyĂn Trư?ng, giẮt chẮt hơn 10.000 lình ViẶt. MẶt nguĂ?n sư? Trung Hoa mĂ tà? trẶn chiẮn là? â?osùng bf́n ra như sao rơi, sèt 'ành.â? ĐĂ?u thàng Nfm 1407, mẶt trẶn lớn diĂfn ra ơ? bẮn Hà?m Tư?, Hưng YĂn. Nhà? HĂ? huy 'Ặng lực lượng 'àng kĂ? (70.000 quĂn) và? nhiĂ?u chiẮn thuyĂ?n kèo dà?i trĂn sĂng 'Ắn nfm cĂy sẮ. Mf̣c dù? quĂn HĂ? cùfng sư? dùng sùng chẮng trà?, nhưng hò?a lực quĂn Minh vĂfn 'ù? sức tào chiẮn thf́ng, với 10.000 lình ViẶt tư? trẶn. Ngà?y 16-17 thàng Sàu 1407, quĂn Minh kẮt thùc chiẮn dìch với viẶc bf́t sẮng HĂ? Quỳ Ly và? càc con. ChiẮn thf́ng nhanh chòng khiẮn tướng Hoà?ng Phùc bì?nh luẶn: â?oThà?nh cĂng nhanh chòng thẮ nà?y chưa bao giơ? xà?y ra trong quà khứ.â?
Đài ViẶt dưới thơ?i HĂ? Quỳ Ly 'àf chuĂ?n bì cho khà? nfng bì xĂm lfng tư? sớm, và? huy 'Ặng mẶt lực lượng quĂn 'Ặi lớn chưa tư?ng thẮy. Tuy vẶy, chẮ 'Ặ nhà? HĂ? sùp 'Ă? nhanh chòng. Lỳ do, bĂn cành càc yẮu tẮ khàc như bẮt màfn cù?a tĂ?ng lớp quỳ tẶc và? dĂn chùng trong nước, sai lĂ?m chiẮn lược, cò?n là? ưu thẮ quĂn sự, bao gĂ?m sùng 'àn, cù?a nhà? Minh.

Đại Việt áp dụng kyf thuật súng
Tuy nhiên, quân Minh dâ?n dâ?n đánh mất ưu thế công nghệ na?y vi? đối phương cu?a họ, dưới sự lafnh đạo cu?a Lê Lợi, cướp nga?y ca?ng nhiê?u vuf khí cu?a quân Minh trong các trận đánh năm 1418, 1420, 1421, 1424 va? 1425. Ví dụ như trận Ninh Kiê?u cuối năm 1426. Trước đó, quân Minh ơ? Đông Quan (Thăng Long) đaf sư? dụng súng đê? chống đơf đợt vây ráp cu?a quân Lê Lợi. Ngươ?i Việt rút lui, va? quân Minh đuô?i theo. Khoa?ng 100.000 quân Minh do Vương Thông va? các tướng khác dâfn đâ?u bị phục kích va? chịu thất bại tha?m hại. Điê?u quan trọng cho chu? đê? ta đang ba?n ơ? đây la? trong số quân Minh có 510 ngươ?i lính thuộc đơn vị quân súng thâ?n cơ. Vi? thua trận, quân Minh mất gâ?n hết vuf khí. Sau khi lui vê? Đông Quan, họ buộc pha?i tái sa?n xuất súng đạn, sư? dụng chất liệu đô?ng tư? việc phá hu?y chuông Quy Điê?n va? vạc Phô? Minh (được gọi la? hai trong số bốn tứ ba?o cu?a Việt Nam).
Chiến thắng Ninh Kiê?u có hai tâ?m quan trọng cho quân Lê Lợi. Thứ nhất, đây la? lâ?n họ thu được nhiê?u nhất súng ống cu?a quân Minh, khiến trang bị được tăng cươ?ng. Thứ hai, trận đánh la? điê?m bước ngoặt trong phong tra?o chống Minh cu?a Đại Việt. Đến tháng 12-1426, Lê Lợi đaf đưa quân ra vây Đông Quan.
Ngoa?i ra, nhưfng tu? binh va? ha?ng tướng quân Minh cufng dạy lại cho ngươ?i Việt các kyf thuật quân sự. Trong số ha?ng binh, có lef viên sif quan có tên Cai Fu la? nhân vật cao cấp nhất. Ông ta đaf đóng vai tro? lớn giúp quân Minh chiếm tha?nh Đa Bang năm 1407, nhưng đến đâ?u năm 1427, ông đâ?u ha?ng va? dạy cho quân cu?a Bi?nh Định Vương Lê Lợi các kyf thuật đánh tha?nh ma? sau đó sef du?ng đê? lấy Xương Giang va? Đông Quan.
Các loại vuf khí, thu được hay chế tạo mới, đaf giúp quân Đại Việt đánh đuô?i quân Minh. Điê?u na?y đặc biệt thê? hiện trong việc vây tha?nh Xương Giang, có lef la? cứ điê?m quan trọng nhất cu?a quân Minh đâ?u năm 1427. Quân Minh dựa va?o đây đê? hôf trợ Đông Quan trong lúc chơ? viện binh tư? Trung Quốc. Vi? thế, quân Đại Việt quyết chiếm lấy Xương Giang trước khi viện binh Trung Quốc đến tư? Vân Nam. Lê Lợi đaf vây tha?nh na?y hơn sáu tháng, nhưng vâfn chưa đánh được. Khoa?ng hai nga?n lính Minh đaf du?ng súng va? máy bắn đá đê? ba?o vệ tha?nh phố. Cuối cu?ng, khoa?ng 80.000 chiến binh Đại Việt đaf cướp được tha?nh bă?ng cách du?ng nhưfng kyf thuật học tư? ngươ?i Trung Quốc. Đại Việt sư? ký toa?n thư chép quân Lê Lợi ?omở đường đánh nhau với giặc, dùng câu liêm, giáo dài, nỏ cứng, tên lửa, súng lửa, bốn mặt đánh vào, thành cuối cùng bị hạ.? Giống như việc quân Minh chiếm tha?nh Đa Bang năm 1407 báo hiệu nha? Hô? sụp đô?, việc Xương Giang vơf cufng báo hiệu nga?y ta?n cu?a quân Minh. Nếu không có ho?a lực hạng nặng, gâ?n như không thê? có chiến thắng cu?a quân Đại Việt. Hai mươi năm sau khi Đa Bang sụp đô?, quân Đại Việt giơ? đây được vuf trang tốt hơn với các loại súng ma? nhiê?u trong đó lấy cu?a quân Minh.
Chiếm được Xương Giang, quân Đại Việt cướp thêm được nhiê?u vuf khí, va? họ chiếm thêm được nhiê?u hơn nưfa khi cuối năm 1427, quân Đại Việt đánh bại 150.000 viện binh nha? Minh. Đại Việt sư? ký toa?n thư chép la? số vuf khí ma? quân Lê Lợi lấy tư? viện quân nhiê?u gấp đôi số lượng lấy được tư? Xương Giang. Khi hơn 80.000 quân va? thươ?ng dân nha? Minh cuối cu?ng rút kho?i Đại Việt tháng Giêng 1428, chắc chắn số binh lính Minh đaf bi tước vuf khí. Số lượng vuf khí cufng như ngươ?i Minh co?n ơ? lại Đại Việt sau khi quân Minh rút lui đaf gây lo ngại lớn cho triê?u đi?nh phương Bắc. Nha? Minh liên tục đo?i Đại Việt trao tra? các quan binh, va? vuf khí. Vê? vuf khí, mặc du? chính thức thi? ba?o đaf tra? hết, nhưng Đại Việt không tra? lại món na?o va? cuối cu?ng triê?u Minh pha?i tư? bo? yêu sách.

Điều này thì bạn đã nhầm: nỏ của ADV là có thật, theo thông tin gần đây các nhà khoa học Việt nam đã thực nghiệm loại nỏ này. Đây là loại nỏ lớn, dùng bệ, chứ không phải nỏ bộ binh mang vác. Nó có mấy đặc điểm sau: thứ nhất nó bắn bằng khay tên, nghĩa là nhiều hơn 6 mũi một lúc, thậm chí phóng cả cây lao lớn. Thứ hai loại tên nỏ sử dụng là loại tên không đuôi (khác với tên cung bình thường), phần cánh dể định hướng khi bay chính là phần mũi 3 cánh (cũng khác tên cung thường 2 cánh mũi). Thứ ba: nỏ dùng nhiều cánh (3 cánh) trên 1 thân, lên dây nhiều nấc, giải phóng một lần, tổng hợp lực cực mạnh. Thứ tư: bí quyết để làm nên chiếc lẫy nỏ chịu lực lớn là là từ chất sừng của móng rùa. Truyền thuyết đã bốc các số liệu cảu nỏ lên, nhưng sự tồn tại của nỏ ADV là có thật.
Điều dễ hiểu là với mũi tên đúc bằng đồng, nỏ có lực bắn cực mạnh, có khả năng bắn loạt, không có loại giáp khiên nào chịu nổi. Những đợt xung phong của người ngựa phải đối mặt với loại nỏ này thực là thảm hoạ. Kết hợp với kiểu tường thành phòng thủ nhiều lớp có một không hai ( kiểu xoáy ốc): Loa Thành đủ sức đánh trả mọi cuộc tấn công trực diện. Nếu không kết hợp với chiến tranh gián điệp bằng nội với các thủ đoạn ly gián, phá hoại thì không hạ nổi Loa Thành

Không biết bạn đọc ở đâu, có thể chỉ ra dẫn chứng được không?
Tuy nhiên có một số điểm sau đây cần chú ý:
- Nỏ khác với cung ở chỗ: Nỏ dùng để bắn trực diện ( bắn thẳng) ở khoảng cách gần khoảng vài chục mét trở lại. Còn cung có thể bắn ở khoảng cách có thể xa đến 500 m. Người ta dùng cung thường để tiêu hao quân địch ở khoảng cách xa ( ví dụ quân ngựa) bằng cách tập trung hàng chục hàng trăm tay cung bắn cùng một lượt để "rải thảm " một khu vực nào đó có quân địch. Còn nỏ thực tế ra có thể coi là một vũ khí cá nhân, để tấn công ở khoảng cách gần, cũng không cần thiết phải tập trung hàng trăm tay nỏ bắn cùng một lúc.
- Nếu an dương vương ngày xưa dùng nỏ để chống quân Triệu đà thì có nghĩa lúc đó quân triệu đà đã ở sát chân thành, vì thành cổ loa theo sử sách cao đến 10m. Khi quân địch đã ở dưới chân thành, thì nỏ chỉ là một trong những công cụ phòng thủ thôi, vì đá tảng, nước, dầu sôi, chất cháy có lẽ hiệu nghiệm hơn. Đặc biệt với loại nỏ cố định như bạn nói ở trên, thì lại càng kém cơ động.
-Theo ý kiến của tôi. Có thể chính An Dương Vương đã nghĩ ra cách tập trung hàng trăm, hàng ngàn tay cung bắn cùng một thời điểm vào đội hình địch ( nên nhớ thời đó còn hoang sơ, chiến thuật quân sự chưa được nghĩ ra nhiều). Quân địch chết nhiều là vì thế, và có lẽ An Dương Vương giả truyền ra ngoài có thần giúp đỡ làm địch hoang mang nên sinh ra truyện nỏ thần bắn một lúc hàng vạn mũi tên. Còn về chuyện An Dương Vương thua thì có thể do lúc nào đó triều đình đất nước suy yếu, bị cường quốc bên cạnh chiếm mất, như chúng ta hàng ngàn năm qua cứ khi nào yếu là bị trung quốc chiếm thôi.

Bạn mc_qeen nói đúng, có thể ADV tập trung số lượng lơn các tay nỏ cùng tác chiến một lúc tạo ra mật độ tên dày đặc, dành thắng lợi trong các trận phòng thủ ở Loa thành rồi phao tin là có "nỏ thần" bắn một lúc hàng vạn mũi tên.
Tôi vẫn cho rằng nỏ là loại vũ khí dành cho bộ binh đánh gần vì tính chất bắn thẳng và độ dài đường tên của nó, chỉ thích hợp cho phòng thủ có vật cản thôi. Còn nếu lắp nỏ hạng nặng thì không cơ động, bắn xong một loạt mà kị binh quân địch ( thậm chí cả bộ binh ) tràn lên thì chỉ có nước bỏ của chạy lấy người.
Cảm ơn bạn đã post bài về súng trong quân Đại Việt, bài viết rất hay, nhiều kiến thức mới mẻ, tôi rất thích.

Bác hơi cứng nhắc trong suy nghĩ rồi. Nỏ cá nhân thì bắn tầm vài chục mét chứ nỏ cố định vài thằng mới lên dây được thì chả loại cung nào bắn xa bằng nó được. Em chả biết vụ nỏ ADV thế nào chứ nếu có thật thì bắn loạt vài mũi tên một lúc thì chắc cũng dùng để bắn rải thảm như kiểu voley của cung thôi chứ không ai lại đem đi bắn thẳng như nỏ cá nhân cả.

Cung đòi hỏi binh lính có thời gian luyện tập lâu ngaỳ, chứ mấy anh nông dân không xài được. Xét về trình độ thời đó ở miền vùng sâu vùng xa so với Trung Nguyên thì có lẽ cả 2 bên Triệu Đà và Thục Phán đều không có quân bắn cung, nhưng Thục Phán có đội quân bắn nỏ cho nên tạo ra ưu thế quan trọng.

Bài viết về phục dựng nỏ liên châu được đăng trên Thể Thao Văn hoá đầu năm nay nhưng thực ra ông tác giả chỉ phục dựng lại 1 cái nỏ Tàu cổ trông như này:

Việc này bọn Tây Tàu nó cũng làm từ trước đó rồi, đây là phục dựng Tàu:

Còn đây là phục dựng Tây:

Dễ hiểu là 1 công trình thuổng lại của thiên hạ như vậy đã bị xếp xó ko kèn ko trống và chả có giá trị chứng mình cái gì sất.
Trước trên này đã bàn luận về nỏ liên châu ở đây:
http://www9.ttvnol.com/quansu/899518.ttvn
Nỏ mà chỉ bắn được có mấy chục mét thì dìm hàng quá, nỏ được xem là cổ nhất tìm được cho đến nay là 1 cái nỏ Tàu cũng có tầm bắn khoảng 650ft. (cỡ hơn 200m), link đây:
http://www.smith.edu/hsc/museum/ancient_inventions/hsc10b.htm
Ko phải tự nhiên mà có thời Nhà thờ La mã đã phải cấm sử dụng nỏ, nó quá mạnh và 1 điểm quan trọng là quá dễ sử dụng khiến 1 chú nông dân bình thường sau vài lời chỉ dẫn đã có thể sử dụng nỏ xuyên táo 1 vị hiệp sĩ quý tộc giáp trụ kín người.
Về tất tật các loại vũ khí cổ trước đã có bàn luận ở đây:
http://www9.ttvnol.com/quansu/635902.ttvn
Chào thân ái và quyết thắng!

Nỏ giời gì thì cũng thua "cái của quý" của Trọng Thuỷ - công nhận là vũ khí tối mật ...
Mà em thắc mắc tý, Trần Hưng Đạo có coi Triệu Đà là vua nước Nam, các bác có ý kiến gì không ?
Lý Nam Đế - phố nhà em - thực ra cũng là người gốc Tàu, có điều sinh trưởng ở Việt Nam 7 đời rồi nên coi như người sở tại thôi ...