Vùng - Zone - Guillaume Apollinaire

Vùng - Zone - Guillaume Apollinaire

Vùng

Cuối cùng mầy cũng chán ngấy cái thế giới cũ xưa này
Hỡi tháp Ê-phên cô nàng chăn cừu lũ cầu như đàn chiên
kêu be he sáng nay
Mầy đã chán sống trong thời cổ đại Hy-lạp và La-mã
Nơi đây các chiếc ô-tô cũng cổ lổ
Chỉ có tôn giáo là còn tinh khôi tôn giáo
Vẫn còn giản dị như các gian trại của Trạm-Tàu bay
Ở châu Âu chỉ có ngươi là không cũ kỷ thôi ôi Thiên Chúa giáo
Người Âu hiện đại nhất chính là Ngài đó hỡi Đức giáo hoàng Pie X
Và mi vì luôn bị những cửa sổ dòm ngó sự hổ thẹn đã khiến cho
Mi không dám bước vô nhà thờ xưng tội sáng nay
Mi đọc các tờ quảng cáo các tờ hóa mục các tấm bích chương chúng nó
đồng thanh cất tiếng hát vang vang
Đó là thơ ca của buổi sáng này còn văn xuôi thì đã có nhật trình
Các tờ báo hăm lăm xu giao tận nhà đầy ắp chuyện giết người và
chuyện trinh thám
Cùng với chân dung các bậc vĩ nhân và trăm nghìn cái tít khác
Sáng nay tôi thấy một con phố đẹp tôi đã quên tên
Mới toanh và sạch bóng của mặt trời nó là tiếng kèn báo thức
Các ông giám đốc các anh công nhân các cô thơ ký xinh đẹp biết
gõ máy và ghi tốc ký từ sáng thứ hai đến chiều thứ bảy mỗi ngày bốn
bận qua lại
Buổi sớm mai có ba hụ còi rên rỉ
Một hồi chuông bực dọc sủa to lúc đúng ngọ
Các con chữ của hiệu tiệm và trên các mặt tường dày
Các bảng đồng các thông cáo tựa một bầy két vẹt xí xô
Tôi yêu cái nét duyên dáng của con phố kỷ nghệ ấy
Của Pa-ri ở giữa con đường Aumont-Thiéville và con đại lộ Des
Termes
Đây là con phố trẻ và mi còn bé
Mẹ chỉ sắm cho mi những bộ đồ vải trắng và xanh
Mi rất sùng đạo và với René Dalize thằng bạn cũ nhất
Hai đứa thích mê tơi những cái lòe loẹt bắt mắt của đạo Chúa Trời
Chín giờ tối đèn khí vặn nhỏ ngòi lửa xanh lè hai đứa lén rời căn
buồng nội trú
Trốn vào nhà nguyện của ngôi trường trung học quỳ gối cầu kinh suốt đêm
Trong lúc miên viễn và diễm lệ nơi cõi sâu hồng ngọc
Quay tít tận thiên thu sự hiển vinh chói chang của Đức Ki-tô
Ấy là bông huệ xinh tươi mỗi chúng ta đã vun xới
Ấy là bó đuốc tóc đỏ gió không thổi tắt được
Ấy là đứa con xanh xao và hồng hào của người mẹ khổ đau
Ấy là cội cây mãi mãi xum xuê những lời nguyện Chúa
Ấy là cây cột giảo hình song đôi của danh dự và vĩnh hằng
Ấy là ngôi sao sáu cánh
Ấy là Thượng đế trút linh hồn hôm thứ sáu và phục sinh ngày chủ nhật
Ấy là Đức Ki-tô vút lên trời nhanh hơn phi công
Ngài đoạt kỷ lục bay cao nhất thế giới
Con ngươi Ki-tô mắt
Đứa con côi cúc đảm đương thứ hai mươi của những thế kỷ
Và thế kỷ này hóa chim trong lúc Chúa Giê-su bay lên
Lũ quỉ dữ từ đáy vực ngước nhìn
Chúng bảo nhau Nó bắt chước Thánh đế Simon ở Giu-đê
Chúng hét vang Nếu nó biết phi hành thì ta gọi nó là thằng hành phi *
Các thiên thần cùng quay theo cái quay xinh trai ấy
Icare Enoch Elie Apollonius de Thyane
Bồng bềnh xung quanh chiếc phi cơ đầu tiên
Đôi khi họ dạt ra để nhường chỗ cho những kẻ khuân Thánh thể
Các vị linh mục cứ thế mà bay lên bay lên mãi ấy cầm dâng bánh
thánh
Sau rốt chiếc phi cơ đáp xuống nhưng cánh vẫn để mở
Bầu trời lúc ấy đặc sệt triệu triệu con én
Quạ ưng cú cứ thẳng cánh mà bay đến
Từ châu Phi hạc hồng học bay qua
Và con chim Thạch đã được các nhà văn viết truyện cổ tích và các nhà
thơ ngợi ca
Bay là là móng nhọn bấu cái sọ A-dong chiếc đầu lâu thứ nhất
Từ chân trời chú ó sà xuống và rú lên một tiếng thật to
Từ châu Mỹ bay sang cậu chim sâu bé nhỏ
Từ bên Tàu bay về một đôi uyên ương mình thon mềm
Mỗi con chỉ có một cánh nên chúng phải bay từng cặp
Kế đó là anh chim câu một mảnh linh hồn trinh bạch
Nó được chú chim đàn huyền và bác công già hộ tống
Con phượng hoàng đài lửa tái tạo sinh
Trong khoảnh khắc đã rãi tàn tro nóng lên mọi vật
Các ngư nữ rời bỏ các eo biển hiểm nguy
Cả ba cô vừa bơi lội vừa ca hát thật tuyệt vời
Và trọn bầy chim ó uyên phượng của nước Trung-hoa
Cùng nhau kết tình huynh đệ với chiếc máy bay nọ
Bây giờ mi đang bước một mình giữa đám đông trong Pa-ri
Những đàn buýt gầm gừ chạy sát mép người mi
Mối sầu tình khiến cổ họng mi se thắt
Như thể mi chẳng bao giờ còn được biết mùi vị ái tình
Nếu ở thời xưa xa thì chắc hẳn mi đã đi tu
Bạn nghe thẹn mỗi khi chợt ngó thấy mình đang lâm dâm một câu
kinh
Mi tự chế diễu và tựa chiếc lò Hỏa ngục tiếng cười mi tung tóe
Những tia cười bôi vàng cái khung nền của cuộc đời mi
Cuộc đời mi là tấm tranh treo trong một viện bảo tàng âm u
Và đôi khi mi xích tới gần để ngắm nhìn
Hôm nay mi đếm bước trong Pa-ri lũ đàn bà mình mẩy vấy
máu
Thuở ấy mà thôi ta chỉ muốn quên phứt cái ngày của vẻ đẹp tàn
phai
Bao vây bởi vòng lửa thiêng Đức Thánh-mẫu đã trố mắt nhìn tôi ở Sạc-trơ
Máu ngôi thánh đường Sacré-Coeur của Bà đã tưới ướt người tôi ở
xóm Mông-mác
Tôi phát ớn mỗi khi nghe thấy những lời chúc tụng nhau
Mối tình đang hành hạ tôi là một chứng bệnh thầm kín
Và cái hình ảnh cứ bám mãi bám hoài theo mi đó nó giúp cho mi được tồn
tại trong cơn thao thức và âu lo
Cái hình ảnh chập chờn đó nó vẫn thường xuyên có mặt
Bây giờ mi đang ngồi trên bờ Địa-trung-hải
Dưới những cành chanh đơm hoa cả năm
Cùng với bạn hữu mi bơi thuyền dạo chơi
Một thằng từ Ni-xơ một thằng từ Men-tơn và hai thằng kia từ Tu-bi-a
Bọn tôi kinh ngạc nhìn các con mực ma dưới đáy biển
Và trong đám rong xanh mượt tung tăng một đàn cá mang hình ảnh
Đấng Cứu-thế
Mi đang ngồi trong căn vườn của một quán trọ gần Pra-ha
Mi cảm thấy hạnh phúc một bông hồng cắm trong chiếc lọ trên bàn
Và thay vì ráng viết cho xong cái truyện cổ tích mi lại chăm chú nhìn
Con sâu ngủ quên trong tim đóa hồng
Hoảng vía thất kinh khi thấy bóng hình mình trong viên ngọc ngủ sắc của
thánh Vi
Mi đã buồn rầu hết cở cả ngày hôm đó
Hệt như chàng La-za-rơ mi khiếp sợ cái ánh sáng ban ngày
Cây kim của chiếc đồng hồ ở khu phố Do-thái quay ngược chiều
Và mi cũng bước lui chậm chạp như vậy trong đời mi
Khi mi trèo lên đỉnh Hradchin và buổi tối khi mi ngồi lắng nghe
Trong các tửu điếm những bài ca Tiệp
Và đây mi đang ở Mác-xây giữa đống dưa hồng
Và đây mi đang ở Cô-blen tại khách sạn Người khổng lồ
Và đây mi đang ở trong thành Ro-ma dưới một gốc sơn trà Nhật-bản
Và đây mi đang ở Am-tơ-đam với một con nhỏ xấu ìn mà sao mi thấy
nó tuyệt xinh
Nó sẽ kết hôn với một thằng sinh viên nghèo ở Lây-đơ
Nơi đây người ta cho mướn phòng bằng tiếng la tinh Cubicula Lacanda
Tôi còn nhớ rõ tôi đã ở đó ba hôm và ba ngày ở Gu-đa
Mi đang ở Pa-ri trong văn phòng một vị thẩm phán hỏi cung
Như một tên tội phạm mi bị tống giam
Mi đã thực hiện được những chuyến đi buồn và những chuyến đi vui
Trước khi mi ý thức được sự giả trá và tuổi tác
Mi đã lụy tình năm lên hai mươi và ba mươi
Tôi đã sống như một người điên đã lãng phí cả thời gian
Mi ái ngại không dám nhìn xuống đôi tay và lúc nào ta cũng dường như
muốn khóc
Muốn khóc cho mi cho ngưới ta yêu cho tất cả những gì đã khiến mi đâm
hốt hoảng
Mắt ươn ướt mi đứng nhìn một đoàn người di tản đáng thương
Họ đặt niềm tin nơi Thượng đế họ đọc kinh các bà mẹ vạch vú cho
con bú
Mùi hôi hám trên người họ tỏa nồng trong nhà ga Xanh-Lazarơ
Như các Thánh đế họ tin có những vì sao hộ mệnh
Họ hy vọng kiếm được khá bộn tiền ở xứ Á-căn-đình
Rồi trở về quê quán sau khi đã giàu có
Một gia đình nọ đem theo một cái chăn đỏ như bạn mang quả tim mình
Cái chăn bông ấy và những giấc mơ của chúng ta thảy đều không thật
Vài kẻ trong bọn họ sẽ ở luôn tại đây và ngụ tại phố Des Rosiers hay
trên đường Des Écouffes dưới những mái nhà lụp xụp
Tôi thường thấy họ ngồi hóng mát ngoài lộ lúc xế chiều
Và giống những con cờ họ ít khi xê dịch
Phần lớn trong bọn họ là dân Do-thái các người vợ của họ đeo tóc giả
Các bà vợ xanh xao ấy hay ngồi ở đằng sau các cửa hàng
Mi đứng nơi quầy một quán rượu tồi tàn
Mi uống một tách cà phê hai xu với đám người bất hạnh
Mi là đêm tối trong một tiệm ăn sang trọng
Lũ đàn bà ấy không hung dữ mặc dù họ đang có chuyện buồn lo
Cả bọn kể luôn cô nàng xí nhất cũng đã từng làm cho người tình mình
đau khổ
Nàng là ái nữ của một thầy đội ở Giéc-xây
Đôi tay nàng mà tôi chưa được thấy đã chai cứng và nẻ nứt
Tôi thương xót vô cùng những vết khâu trên bụng nàng
Bây giờ tôi lại phải hiến cái miệng mình cho một ả có tiếng cười
thật rùng rợn
Mi cô đơn và buổi sáng đang lên
Những bạn hàng sữa làm khua vang những bình sữa trên đường phố
Đêm bỏ đi như một người đẹp Mê-ti-vơ
Ấy là ả Phượng Đinh giả dối hay là nàng Lệ Á chăm chỉ
Và mi nuốt cái chất men cay nồng ấy như cuộc đời mi
Cuộc đời mi mà mi đang nốc cạn như rượu đỏ tràn ly
Mi nhắm thẳng hướng Ô-tơi mi muốn thả bộ về nhà
Để nằm ngủ giữa những bái vật của hai miền Ô-xê-a-ni và Ghi-nê
Chúng là các Đấng Chúa của một hình thái và một tín ngưởng khác
Ấy là các Đấng Chúa của sự kém cỏi và những ước vọng còn mơ hồ
Vĩnh biệt Vĩnh biệt
Mặt trời cổ cắt

Bản dịch của Nguyễn Đăng Thường

* Nguyên văn: "Ils crient s?Til sait voler qu?Ton l?Tappelle voleur". Chơi chữ giữa "voler" (bay / ăn trộm) và "voleur" (tên trộm / hay... "kẻ bay").

Zone
À la fin tu es las de ce monde ancien

Bergère ô tour Eiffel le troupeau des ponts bêle ce matin

Tu en as assez de vivre dans l'antiquité grecque et romaine

Ici même les automobiles ont l'air d'être anciennes
La religion seule est restée toute neuve la religion
Est restée simple comme les hangars de Port-Aviation

Seul en Europe tu n'es pas antique ô Christianisme
L'Européen le plus moderne c'est vous Pape Pie X
Et toi que les fenêtres observent la honte te retient
D'entrer dans une église et de t'y confesser ce matin
Tu lis les prospectus les catalogues les affiches qui chantent tout haut
Voilà la poésie ce matin et pour la prose il y a les journaux
Il y a les livraisons à 25 centimes pleines d'aventures policières
Portraits des grands hommes et mille titres divers

J'ai vu ce matin une rue dont j'ai oublié le nom
Neuve et propre du soleil elle était le clairon
Les directeurs les ouvriers et les belles sténodactylographes
Du lundi matin au samedi soir quatre fois par jour y passent
Le matin par trois fois la sirène y gémit
Une cloche rageuse y aboie vers midi
Les inscriptions des enseignes et des murailles
Les plaques les avis à la façon des perroquets criaillent
J'aime la grâce de cette rue industrielle
Située à Paris entre la rue Aumont-Thiéville et l'avenue des Ternes

Voilà la jeune rue et tu n'es encore qu'un petit enfant
Ta mère ne t'habille que de bleu et de blanc
Tu es très pieux et avec le plus ancien de tes camarades René Dalize
Vous n'aimez rien tant que les pompes de l'Église
Il est neuf heures le gaz est baissé tout bleu vous sortez du dortoir en cachette
Vous priez toute la nuit dans la chapelle du collège
Tandis qu'éternelle et adorable profondeur améthyste
Tourne à jamais la flamboyante gloire du Christ
C'est le beau lys que tous nous cultivons
C'est la torche aux cheveux roux que n'éteint pas le vent
C'est le fils pâle et vermeil de la douloureuse mère
C'est l'arbre toujours touffu de toutes les prières
C'est la double potence de l'honneur et de l'éternité
C'est l'étoile à six branches
C'est Dieu qui meurt le vendredi et ressuscite le dimanche
C'est le Christ qui monte au ciel mieux que les aviateurs
Il détient le record du monde pour la hauteur

Pupille Christ de l'oeil
Vingtième pupille des siècles il sait y faire
Et changé en oiseau ce siècle comme Jésus monte dans l'air
Les diables dans les abîmes lèvent la tête pour le regarder
Ils disent qu'il imite Simon Mage en Judée
Ils crient s'il sait voler qu'on l'appelle voleur
Les anges voltigent autour du joli voltigeur
Icare Énoch Élie Apollonius de Thyane
Flottent autour du premier aéroplane
Ils s'écartent parfois pour laisser passer ceux qui portent la Sainte-Eucharistie
Ces prêtres qui montent éternellement en élevant l'hostie
L'avion se pose enfin sans refermer les ailes
Le ciel s'emplit alors de millions d'hirondelles
À tire d'aile viennent les corbeaux les faucons les hiboux
D'Afrique arrivent les ibis les flamands les marabouts
L'oiseau Roc célébré par les conteurs et les poètes
Plane tenant dans les serres le crâne d'Adam la première tête
L'aigle fond de l'horizon en poussant un grand cri
Et d'Amérique vient le petit colibri
De Chine sont venus les pihis longs et souples
Qui n'ont qu'une seule aile et volent par couples
Puis voici la colombe esprit immaculé
Qu'escortent l'oiseau-lyre et le paon ocellé
Le phénix ce bûcher qui soi-même s'engendre
Un instant voile tout de son ardente cendre
Les sirènes laissant les périlleux détroits
Arrivent en chantant bellement toutes trois
Et tous aigle phénix et pihis de la Chine
Fraternisent avec la volante machine

Maintenant tu marches dans Paris tout seul parmi la foule
Des troupeaux d'autobus mugissants près de toi roulent
L'angoisse de l'amour te serre le gosier
Comme si tu ne devais jamais plus être aimé
Si tu vivais dans l'ancien temps tu entrerais dans un monastère
Vous avez honte quand vous vous surprenez à dire une prière
Tu te moques de toi et comme le feu de l'Enfer ton rire pétille
Les étincelles de ton rire dorent le fond de ta vie
C'est un tableau pendu dans un sombre musée
Et quelquefois tu vas le regarder de près

Aujourd'hui tu marches dans Paris les femmes sont ensanglantées
C'était et je voudrais ne pas m'en souvenir c'était au déclin de la beauté

Entourée de flammes ferventes Notre-Dame m'a regardé à Chartres
Le sang de votre Sacré-Coeur m'a inondé à Montmartre
Je suis malade d'ouïr les paroles bienheureuses
L'amour dont je souffre est une maladie honteuse
Et l'image qui te possède te fait survivre dans l'insomnie et dans l'angoisse
C'est toujours près de toi cette image qui passe

Maintenant tu es au bord de la Mé***erranée
Sous les citronniers qui sont en fleur toute l'année
Avec tes amis tu te promènes en barque
L'un est Nissard il y a un Mentonasque et deux Turbiasques
Nous regardons avec effroi les poulpes des profondeurs
Et parmi les algues nagent les poissons images du Sauveur

Tu es dans le jardin d'une auberge aux environs de Prague
Tu te sens tout heureux une rose est sur la table
Et tu observes au lieu d'écrire ton conte en prose
La cétoine qui dort dans le coeur de la rose
Épouvanté tu te vois dessiné dans les agates de Saint-Vit
Tu étais triste à mourir le jour où tu t'y vis
Tu ressembles au Lazare affolé par le jour
Les aiguilles de l'horloge du quartier juif vont à rebours
Et tu recules aussi dans ta vie lentement
En montant au Hradchin et le soir en écoutant
Dans les tavernes chanter des chansons tchèques

Te voici à Marseille au milieu des pastèques

Te voici à Coblence à l'hôtel du Géant

Te voici à Rome assis sous un néflier du Japon

Te voici à Amsterdam avec une jeune fille que tu trouves belle et qui est laide
Elle doit se marier avec un étudiant de Leyde
On y loue des chambres en latin Cubicula locanda
Je me souviens j'y ai passé trois jours et autant à Gouda

Tu es à Paris chez le juge d'instruction
Comme un criminel on te met en état d'arrestation

Tu as fait de douloureux et de joyeux voyages
Avant de t'apercevoir du mensonge et de l'âge
Tu as souffert de l'amour à vingt et à trente ans
J'ai vécu comme un fou et j'ai perdu mon temps

Tu n'oses plus regarder tes mains et à tous moments je voudrais sangloter
Sur toi sur celle que j'aime sur tout ce qui t'a épouvanté

Tu regardes les yeux pleins de larmes ces pauvres émigrants
Ils croient en Dieu ils prient les femmes allaitent les enfants
Ils emplissent de leur odeur le hall de la gare Saint-Lazare
Ils ont foi dans leur étoile comme les rois-mages
Ils espèrent gagner de l'argent dans l'Argentine
Et revenir dans leur pays après avoir fait fortune
Une famille transporte un édredon rouge comme vous transportez votre coeur
Cet édredon et nos rêves sont aussi irréels
Quelques-uns de ces émigrants restent ici et se logent
Rue des Rosiers ou rue des Écouffes dans des bouges
Je les ai vu souvent le soir ils prennent l'air dans la rue
Et se déplacent rarement comme les pièces aux échecs
Il y a surtout des juifs leurs femmes portent perruque
Elles restent assises exsangues au fond des boutiques

Tu es debout devant le zinc d'un bar crapuleux
Tu prends un café à deux sous parmi les malheureux

Tu es la nuit dans un grand restaurant

Ces femmes ne sont pas méchantes elles ont des soucis cependant
Toutes même la plus laide a fait souffrir son amant

Elle est la fille d'un sergent de ville de Jersey

Ses mains que je n'avais pas vues sont dures et gercées

J'ai une pitié immense pour les coutures de son ventre

J'humilie maintenant à une pauvre fille au rire horrible ma bouche

Tu es seul le matin va venir
Les laitiers font tinter leurs bidons dans les rues

La nuit s'éloigne ainsi qu'une belle Métive
C'est Ferdine la fausse ou Léa l'attentive

Et tu bois cet alcool brûlant comme ta vie
Ta vie que tu bois comme une eau-de-vie

Tu marches vers Auteuil tu veux aller chez toi à pied
Dormir parmi tes fétiches d'Océanie et de Guinée
Ils sont des Christ d'une autre forme et d'une autre croyance
Ce sont les Christ inférieurs des obscures espérances

Adieu Adieu

Soleil cou coupé


Guillaume Apollinaire (1880 - 1918)