Wolfgang Amadeus Mozart

Wolfgang Amadeus Mozart (Johann Chrysostom Wolfgang Theophilus Mozart) (sinh ngày 27 tháng 1 năm 1756 ?" mất ngày 5 tháng 12 năm 1791) là một trong những nhà soạn nhạc vĩ đại và nổi tiếng nhất của âm nhạc cổ điển châu Âu. Những sáng tác của ông bao gồm các tác phẩm được coi là đỉnh cao như các bản giao hưởng, các sáng tác thính phòng, các sáng tác cho piano, opera và giàn đồng ca. Rất nhiều tác phẩm của ông là một phần của chuẩn mực âm nhạc.



Cuộc đời

Gia đình và thời niên thiếu
Mozart được sinh ra tại thành phố Salzburg, mà ngày nay là một phần của nước Áo. Ông được đặt tên thánh 1 ngày sau khi mới chào đời tại thánh đường St. Rupert''''s. Các văn bản lưu trữ của nhà thờ cho thấy ông có tên thánh theo chữ cái Latinh Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus (Gottlieb) Mozart. Trong số những cái tên này, 2 cái tên đầu tiên không được sử dụng và tên thứ 4 được dịch theo nhiều cách khác nhau trong suốt cuộc đời của Mozart như Amadeus (Latin), Gottlieb (German), và Amadé (French). Bản thân ông thích cái tên thứ 3 (xem tên của Mozart).



Khả năng âm nhạc của Mozart trở nên rõ ràng hơn khi ông 3 tuổi. Cha ông Leopold là một trong những nhà dạy nhạc hàng đầu của châu Âu và là người viết cuốn sách mang nhiều ảnh hưởng ?oVersuch einer gründlichen Violinschule? (Các bài luận cơ bản về cách chơi violông) được xuất bản năm 1756 và cũng là năm sinh của Mozart. Mozart được đào tạo âm nhạc nghiêm khắc từ người cha bao gồm các hướng dẫn về cách chơi piano , violông và đàn organ.



Năm tháng của những chuyến công diễn

Leopold nhận ra cậu con trai có thể kiếm rất nhiều tiền bằng việc giới thiệu Mozart như một thần đồng (Wunderkind) trong các hoàng cung ở châu Âu. Mozart sớm có được sự nổi tiếng như một thiên tài âm nhạc với khả năng chơi các ngón nghề của mình khi bị bịt mắt hoặc chơi thành thạo các ngẫu hứng với các bản nhạc dài. Chị gái của ông là Maria Anna (Nannerl) cũng là một nghệ sỹ piano tài năng và luôn đi cùng ông trong các chuyến lưu diễn. Mozart viết một số tác phẩm cho piano đặc biệt là các bản duet và duo (song tấu), và chơi cùng với chị gái. Có một lần Mozart bị ốm và Leopold tỏ ra lo lắng vì khoản tiền bị thiệt hại hơn là về sức khỏe của ông.

Trong những năm đầu hình thành phong cách, Mozart lưu diễn khắp châu Âu, bắt đầu bằng buổi biểu diễn năm 1762 tại cung điện Elector của xứ Bavaria tại Munich (Đức) sau đó là cung điện Imperial tại Viên (Áo). Một chuyến lưu diễn kéo dài 3 năm rưỡi sau đó đã đưa ông và bố đến các cung điện của Munich, Mannheim, Paris, London, Hague, sau đó lại quay về Paris, và cuối cùng là Zürich, Donaueschingen, và Munich. Họ quay trở về Viên cuối năm 1767 và ở lại đó đến tháng 12 năm 1768

Sau một năm ở Salzburg, ông có 3 chuyến biểu diễn ở Ý: từ tháng 12 năm 1769 đến tháng 3 năm 1771, từ tháng 8 đến tháng 12 năm 1771 và từ thang 10 năm 1772 đến tháng 3 năm 1773. Trước quãng thời gian này Mozart gặp Andrea Luchesi tại Venice và G.B. Martini tại Bologna và được chấp nhận làm thành viên Accademia Filarmonica. Một dấu ấn của chuyến đi tới Ý và được coi là một câu chuyện mang tính thần thoại về Mozart khi ông nghe bản ?oMiserere? (những người khốn khổ) của Gregorio Allegri trong một buổi biểu diễn tại nhà thờ Sistine sau đó ông viết lại toàn bộ tác phẩm này theo trí nhớ mặc dù có một vài lỗi rất nhỏ nhưng ông đã lần đầu tiên sao chép bất hợp pháp tài sản được bảo vệ chặt chẽ của tòa thánh Vaticăng



Ngày 3 tháng 5 năm 1778 ông đi cùng mẹ trong chuyến lưu diễn châu Âu qua các thành phố Munich, Mannheim, và Paris, nơi mẹ ông mất. Trong các chuyến đi, Mozart gặp gỡ với rất nhiều các nhạc sỹ và làm quen với tác phẩm của các nhà soạn nhạc lớn khác. Một người có ảnh hưởng quan trọng là Johann Christian Bach, người đã chơi với Mozart tại Luân Đôn năm 1764-1765. Các tác phẩm của Bach thường được lấy làm nguồn cảm hứng cho bố cục của âm nhạc của Mozart. Thậm chí một số người không chơi nhạc cũng được Mozart để ý. Ông thường lấy các âm thanh của kèn harmonica của Benjamin Franklin để viết vài tác phẩm âm nhạc cho nó

Mozart tại Viên

Năm 1781 Mozart đến Viên cùng với ông chủ khắt khe là ************* Colloredo và sau đó bỏ ông này rất nhanh. Theo lời của Mozart, ông đã bị đuổi việc và theo cách nói vui thì đó là ?o?bằng một cú đá trúng đít?. Mozart chọn Viên làm nơi định cư và phát triển sự nghiệp và sau đó tầng lớp quý tộc bắt đầu để ý đến ông.



Ngày 4 tháng 8 năm 1782, đi ngược với mong muốn của cha, ông cưới Constanze Weber (1762-1842), người em họ của Carl Maria von Weber. Mặc dù sinh được 6 đứa con nhưng chỉ 2 là sống sót sau khi chào đời. Cả 2 người con này Karl Thomas (1784?"1858) và Franz Xaver Wolfgang (1791-1844) đều không lập gia đình và có con.



Năm 1782 là một năm nhiều triển vọng cho sự nghiệp của Mozart. Bản opera Die Entführung aus dem Serail (Vụ bắt cóc Seraglio) đã thành công rực rỡ và ông bắt đầu viết một loạt các phối khí trong đó ông tự chỉ đạo dàn nhạc hoặc chơi solo cho các bản Côngxéctô viết cho đàn piano.

Trong quãng thời gian 1782-1783, ông làm quen với các tác phẩm của J.S. Bach và Georg Frideric Handel và đó là kết quả của các ảnh hưởng của Baron Gottfried van Swieten, người sở hữu rất nhiều các bản chép nhạc của các tác phẩm gốc theo trường phái Barốc. Mozart học các tác phẩm này và có một số tác phẩm bắt chước theo phong cách Barốc và sau đó có ảnh hưởng mạnh mẽ tới ngôn ngữ âm nhạc của ông ví dụ như các đoạn fuga trong tác phẩm Die Zauberflöte (Cây Sáo Thần) và Bản Giao Hưởng số 41.



Năm 1783, Wolfgang và Constanze đến thăm bố Leopold tại Salzburg nhưng chuyến viếng thăm không thành công và bố ông không chấp nhận Constanze. Tuy nhiên sau chuyến thăm đó ông viết được một trong những tác phẩm thành công theo thể thức nghi lễ là bản The Mass cung C thứ và được giới thiệu ở Salzburg và ngày nay nó được coi là một trong các tác phẩm xuất sắc nhất của ông.


Trong những năm đầu ở Viên, ông gặp Joseph Haydn và 2 người kết bạn với nhau. Khi Haydn đến thăm Viên, họ thỉnh thoảng chơi khúc tùy hứng trong nhóm tứ tấu đàn dây. Mozart viết 6 bản tứ tấu cho Haydn trong quãng thời gian 1782-1785 và chúng được coi là lời đáp tạ cho các bản Opuýt số 33 của Haydn trong quãng thời gian 1782-1785. Haydn sớm biết ?okính sợ? Mozart và khi ông nghe 3 bản cuối của Mozart ông nói với Leopold: ?oLà một người thành tâm trước Chúa, tôi muốn nói với ông rằng con trai ông là nhà soạn nhạc vĩ đại nhất đối với tôi bằng cả con người và tên gọi. Mozart có khiếu thẩm mỹ và hơn nữa có kiến thức tốt nhất về sáng tác?



Trong những năm 1782 đến 1785, Mozart tham gia một loạt các buổi hòa nhạc với vai trò solo cho các bản côngxéctô viết cho đàn piano và được biết đến rộng rãi là các tác phẩm vĩ đại nhất. Sau năm 1785 Mozart biểu diễn rất ít và cũng chỉ viết một số bản côngxéctô. Maynard Solomon phỏng đoán rằng Mozart có thể phải chịu đựng các chấn thương và khả năng khác là sự thay đổi của thị hiếu công chúng đã làm giảm số người đến các buổi hòa nhạc

Mozart chịu ảnh hưởng của các quan niệm của Thời Đại Khai Sáng Châu Âu khi ông trưởng thành và trở thành thành viên của Hội Tam Điểm năm 1784. Trụ sở của hội mang tính chất của đạo Thiên Chúa hơn là một hội về thần luận và ông tham gia nhiệt tình và thay đổi được quan điểm của bố trước khi ông chết năm 1787. Bản opera cuối cùng của ông Die Zauberflöte bao gồm các bài hát, câu chuyện và lời răn của Hội Tam Điểm. Haydn cũng tham gia cùng hội với Mozart.



Cuộc đời của Mozart chất đầy các khó khăn tài chính và bệnh tật. Thông thường ông không nhận được thù lao cho các tác phẩm của mình và số tiền kiếm được ông tiêu hết cho lối sống phung phí của mình

Mozart sống ở Viên năm 1786 trong một biệt thự mà ngày nay vẫn còn tại Domgasse số 5 sau nhà thờ thánh Stephen. Đó là nơi ông sáng tác bản Le nozze di Figaro. Sau đó ông còn sáng tác một trong những tác phẩm vĩ đại là Don Giovanni năm 1787



Mozart và Praha



Mozart có một quan hệ đặc biệt với Praha và người dân thành phố này. Các thính giả của thành phố này tổ chức lễ kỷ niệm dành cho Mozart với sự kính trọng đặc biệt mà ông không có được ở Viên. Câu nói: ?oNhững người dân Praha hiểu tôi? của ông trở nên nổi tiếng ở các vùng đất xứ Bôhem này (Tiệp Khắc). Nhiều du khách theo các con đường ở Praha và thăm viện bảo tàng Mozart tại Villa Bertramka nơi họ có thể thưởng thức nhạc thính phòng. Tại Praha, tác phẩm Don Giovanni lần đầu được biểu diễn ngày 29 tháng 10 năm 1787 tại rạp hát Estates. Những năm cuối của cuộc đời ông, Praha hỗ trợ tài chính rất nhiều cho ông. Tác phẩm nổi tiếng Mozart auf der Reise nach Prag (Mozart trên con đường đến Praha) của nhà thơ người Đức Eduard Mörike là khúc phóng túng về các chuyến đi của Mozart đến thành phố này để giới thiệu tác phẩm Don Giovanni



Bệnh tật và cái chết

Bệnh tật và cái chết của Mozart là các đề tài phức tạp đối với các học giả và khá mờ mịt bởi các truyền thuyết cũng không kém phần lãng mạn và đầy những giả thuyết được đưa ra. Các học giả không tán thành với nguyên nhân cái chết của Mozart đặc biệt là về vấn đề Mozart sợ hãi về cái chết đang đến dần và liệu việc nhận thức được cái chết đó có ảnh hưởng tới các tác phẩm cuối đời hay không. Các cái nhìn lãng mạn thì cho rằng Mozart suy sụp dần dần và trực quan cũng như tác phẩm của ông cũng suy sụp theo. Bác lại vấn đề đó, một số học giả hiện nay dựa trên các thư từ của ông để chỉ ra rằng ông đã rất vui vẻ và có bằng chứng là cái chết của Mozart là đột ngột và gây sốc cho bạn bè và gia đình. Nguyên nhân của cái chết vẫn chỉ là phỏng đoán. Những ghi chép về cái chết của ông có đoạn "hitziges Frieselfieber" (sốt nặng theo kiểu của binh lính), một sự mô tả không đầy đủ để xác định nguyên nhân theo cách chẩn đoán hiện đại. Hàng chục giả thuyết đã được đưa ra bao gồm: bệnh giun, nhiễm độc thủy ngân, thấp khớp.

Mozart chết khoảng 1 giờ sáng ngày 5 tháng 12 năm 1791 tại Viên khi ông đang viết tác phẩm cuối cùng: Lễ cầu hồn. Một nhà soạn nhạc trẻ tên là Franz Xaver Süssmayr đã cùng Constanze hoàn thàng nốt tác phẩm này. Ông không phải la nhà soạn nhạc duy nhất được yêu cầu hoàn thành ?oLễ cầu hồn? nhưng cũng tham gia giúp những người khác do những đóng góp đáng kể của ông,

Theo các truyền thuyết phổ biến thì Mozart không một xu dính túi và bị lãng quên khi ông chết và được chôn trong ngôi mộ dành cho những người nghèo khổ. Thực ra mặc dù không còn được ưa chuộng tại Viên như trước nhưng ông vẫn tiếp tục có công việc được trả lương cao tại các cung điện và nhận được các khoản hoa hồng đáng kể từ các vùng xa xôi của châu Âu, đặc biệt là Praha. Rất nhiều các bức thư xin tiền còn sót lại nhưng không đủ làm bằng chứng về sự nghèo đói do thói quen tiêu xài nhiều hơn so với những gì ông kiếm được. Ông không được chôn ở ngôi mộ dành cho dân nghèo mà là trong ngôi mộ chung bình thường theo luật pháp năm 1784. Mặc dù ngôi mộ ở nghĩa trang St. Marx đã bị mất, bia mộ đã được đặt tại đó và tại Zentralfriedhof


Năm 1809, Constanze cưới nhà ngoại giao người Đan Mạch Georg Nikolaus von Nissen (1761-1826). Là một người ngưỡng mộ Mozart, ông đã sửa các đoạn nhạc sơ sài trong rất nhiều các bức thư của ông và viết tiểu sử Mozart.

(Kỳ sau: Các tác phẩm, phong cách và sáng tạo của Mozart)