Xâm lăng văn hóa

Bác có nhận được ebook quyển bôi vàng ở trên kia thì forward cho tôi nữa nhé? Cám ơn trước. Tôi khoái đọc Huntington. The clash of civilization & the remarking of world order thì có rồi.

Các từ "văn hoá, truyền thống" thì tôi không được tra từ điến,
mà chỉ hiểu ý chung chung thôi, xin các bạn hiểu mà bỏ qua
cho.
Những văn hoá truyền thống của loài người sẽ dần dần mất
đi, và thành một văn hoá chung toàn thế giới.
Ví dụ ở Mỹ, các văn hoá và phong tục của người da đỏ đã mất
đi rất nhiều. Các tiếng nói của người da đỏ đã ít được nói, vì
số người da đỏ không lấy người các dân tộc khác càng ngày
càng ít đi, và họ không ở chung một nơi riêng của người da đỏ
nữa. Chính phủ Mỹ, và chính người da đỏ đang lo ngại điều
ngày mai dân da đỏ sẽ mất giống. Họ gắng khuyên bảo con
cháu chỉ cưới những người da đỏ mà thôi . Thanh niên nam nữ
người da đỏ cũng muốn giữ gìn giòng giống cúa mình, nhưng
không có nghĩa là họ phải tìm được người yêu da đỏ của mình.
Khi người da đỏ đã ít dần đi, thì ngôn ngữ, phong tục, văn hoá
của người da đỏ chỉ có thể giữ lại bằng phim ảnh và sách vở
thôi. Thế có nghĩa là nó đã chết, và trở thành lịch sử.
Hãy xem ở ViệtNam: ở miền núi còn những phiên chợ Xuân,
người ta hát trai gái như quan họ ngày xưa ở Bắc Ninh, nhưng
ít dần, rồi cũng sẽ mất như quan họ Bắc Ninh vậy. Đọc các tác
phẩm thời Nam Cao, Vũ Trọng Phụng, tôi còn như thấy lại ngày
xưa khi tôi còn nhỏ . Đọc các tác phẩm ngày nay, cái nét ngày
xưa đã hết. Các bài hát có con đò bến nước, rồi con sáo sang
sông đã trở nên lỗi thời.
Văn hoá của một dân tộc luôn luôn thay đổi . Những văn hoá
truyền thống dần dần mất đi, không thể giữ được, thì chuyện
ngoại lai là chuyện dễ dàng quá, còn nói chi đến chuyện bị
xâm lăng nữa. Nên coi đó là sự vui, chẳng là sự buồn.

Có đi có lại mới toại lòng nhau. Tớ đưa một bài viết của ông Nguyên Trường đàm đạo với ông Nguyễn Hòa và sau đó là bài trả lời của ông Nguyễn Hòa.
Đàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ
Nguyên Trường
(Cảm hứng nhân đọc Nhận diện một cuộc xâm lăng văn hoá kiểu mới của tác giả Nguyễn Hoà trên báo Nhân Dân ngày 27-07-2005)
Báo Nhân Dân vốn từ lâu đã nổi tiếng là đất dụng võ của những chiếc lưỡi gỗ, chẳng nên mất thì giờ với nó làm gì nếu như không phải cái tên Nguyễn Hoà, một cây bút từng viết một số bài phê bình văn chương khá sắc sảo, một người dám lao vào những cây đa cây đề trong làng phê bình văn học, tả xung hữu đột, chẳng khác gì chàng Đông-Ki-Sốt xưa và gần đây xuất hiện trên talawas như một Bao Công chính hiệu nhằm lật tẩy những trò giả mạo của một bạn văn. Đọc những bài báo về nhiều lĩnh vực của ông, tôi cứ thấy kì kì và tự hỏi: có lẽ đây là hai người, ông Nguyễn Hoà ấy không phải ông Nguyễn Hoà này? Chắc rằng sau đây ông (hai ông?) sẽ lên tiếng cho tỏ tường mọi sự, còn hôm nay xin được hầu chuyện ông Nguyễn Hoà trên báo Nhân Dân về hai khái niệm mà bài báo đặt ra: 1. Diễn biến hoà bình, 2. Xâm lăng văn hoá; dẫu biết rằng thuyết phục người khác là một việc thiên nan vạn nan, ngay cả khi người đối thoại với mình thực sự chân thành trong suy nghĩ, chứ chưa nói họ còn cố tình hợp lí hoá những điều biết chắc là sai. Thôi thì, dù có sao... cũng coi như một lần mua vui cho độc giả.
Cũng như nhiều người khác, khi nói về diễn biến hoà bình, ông Nguyễn Hoà đã không chỉ rõ cái sự diễn biến này (tôi hiểu là một quá trình) đang dẫn người ta đi từ đâu đến đâu; về mặt khoa học thì đây rõ ràng là một thiếu sót: tác giả không minh định rõ khái niệm mình đang bàn. Nhưng xin hãy đọc kĩ một chút, ông Nguyễn Hoà viết như sau: ?oDo vậy, một cuộc chiến tranh tổng lực theo ý nghĩa rộng nhất đã được triển khai với nội dung chủ yếu là chạy đua vũ trang kết hợp tiến công kinh tế, tiến công văn hóa, và nó đã góp phần vào quá trình tan rã vào đầu thập kỷ 90 thế kỷ 20 của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu?. Có lẽ tôi hiểu không sai là: diễn biến hoà bình ?ođã góp phần vào quá trình tan rã vào đầu thập kỷ 90 thế kỷ 20 của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu?.
Thưa ông Nguyễn Hoà, theo tôi hiểu thì sự tan rã, sự cáo chung, hay cái chết của bất kì ai, bất kì sự kiện gì hay hiện tượng nào cũng đều do các nguyên nhân nội tại của chính người ấy, vật ấy, sự kiện ấy là chủ yếu; tác nhân bên ngoài chỉ có tác dụng như một cú hích, chỉ là tác nhân phụ. Vậy cái sự ?otan rã vào đầu thập kỷ 90 thế kỷ 20 của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu? là do những nguyên nhân nội tại nào?
Các học giả nghiên cứu về chủ nghĩa xã hội hiện thực đã gọi nó là chế độ toàn trị với ba đặc điểm chủ yếu sau đây:
1) chuyên chế về quyền lực,
2) nắm trọn quyền điều khiển nền kinh tế và
3) độc quyền về tư tưởng.
Chưa có chế độ nào trong lịch sử từng nắm được trong tay cùng một lúc ba tác nhân nô dịch trọn vẹn con người đến như thế, chưa bao giờ và chưa có ai, kể cả Tần Thuỷ Hoàng hay các Pharaon có được quyền lực tối thượng như Stalin. Kết quả? Đã có nhiều sách viết về vấn đề này, có lẽ khó ai liệt kê hết được các tài liệu đó, cũng khó ai có thể trình bày một cách đầy đủ và trọn vẹn. Ở đây xin nói một cách ngắn gọn những điều tôi đã thu lượm được.
Trong các chế độ xã hội chủ nghĩa trước đây, đảng lãnh đạo toàn diện và tuyệt đối xã hội, bản thân đảng là một tố chức khép kín, đảng lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc hoạt động quan trọng nhất của mình. Nhưng như cổ nhân đã dạy: quyền lực tuyệt đối dẫn đến hủ hoá tuyệt đối. Stalin, Mao Trạch Đông, Pol Pot có thể không hẳn đã được sinh ra từ nguyên tắc đó, nhưng có thể chắc chắn rằng nếu người ta không để cho những người đó có quyền lực tuyệt đối đến như thế thì thế giới đã không phải chứng kiến cảnh nồi da xáo thịt do những người ?ocầm lái vĩ đại? hay ?olãnh tụ kính yêu? của mình gây ra rồi. Thêm nữa, vì đảng + sản là một tổ chức khép kín, nó coi sự trung thành về tư tưởng là thước đo phẩm chất cán bộ nên khi người lãnh đạo rút lui, vì bất cứ lí do gì, thì bao giờ người phó cũng được lên thay. Thế mà người phó, như ta đã biết, thường được đánh giá cao nhờ khả năng thực thi nhiệm vụ chứ không phải nhờ sáng kiến, tức là người càng cúc cung thực thi nhiệm vụ, càng ít thể hiện trí tuệ của mình thì càng được đánh giá cao. Nước mất trí (chữ của Hà Minh) [1] là vì như thế. Đấy là nói khi tâm người ta còn trong sáng, khi quyền chưa gắn với lợi, chứ khi đặc quyền đồng nghĩa với đặc lợi, khi đồng chí không bằng đồng tiền, khi người ta chỉ bằng mặt chứ không bằng lòng, rồi thì sự thoái hoá còn muôn hình vạn trạng, không thể nào thống kê hết được. Từ những điều vừa trình bày ta có thể rút ra qui luật quan trọng nhất của các đảng + sản cầm quyền: Đại hội sau kém trí tuệ hơn và mất đoàn kết hơn đại hội trước, tổng bí thư sau nghèo về kiến thức và mỏng về đạo đức hơn tổng bí thư trước. Đến giai đoạn chót của quá trình thoái hoá, đẳng cấp cầm quyền ở Liên Xô đã trình diễn trước bàn dân thiên hạ những màn bi hài kịch có một không hai trong lịch sử nhân loại. Những ai đã từng chứng kiến trên màn ảnh nhỏ cuộc họp báo của Uỷ ban khẩn cấp nhà nước Liên Xô vào tháng 9 năm 1991 hẳn phải lấy làm thương hại cho các ?ođồng chí? ấy, trông họ thiểu não quá, thiếu sức sống quá, họ còn kém thông minh và không tháo vát bằng mấy anh lính tẩy châu Phi. Tôi mường tượng ra cảnh sau đây: Lenin bỗng sống lại và chống ba-toong đi bộ từ Hồng Trường đến cuộc họp báo, ông chỉ thẳng vào mặt những kẻ mặt mũi xám ngoét, nói không ra hơi trên Chủ tịch đoàn mà bảo rằng: ?oÊ chệ quá, chẳng ngờ từ đỉnh cao của trí tuệ loài người lại nảy ra mấy con chuột hôi hám như các ngươi. Cút ngay cho khuất mắt ta?. Dĩ nhiên là Lenin thì không nói được, nhưng nhân dân Liên Xô đã dứt khoát nói: cút! Thượng tầng kiến trúc của xã hội ấy là như thế đấy.
Còn hạ tầng cơ sở, tôi muốn nói đến nền kinh tế bao cấp ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu. Đây là những nền kinh tế lãng phí và kém hiệu quả, tất nhiên là trong sự so sánh với các nền kinh tế các nước lân cận, cùng thời. Nó lãng phí không chỉ tài nguyên thiên nhiên, không chỉ vật tư, không chỉ nguyên nhiên liệu mà nó lãng phí cái quí nhất: sức người. Việc bộ máy rêu rao về sự trọng dụng con người, về chiêu hiền đãi sĩ chỉ là những luận điệu tuyên truyền dối trá: hãy xem các trí thức trẻ du học nước ngoài về không kiếm được việc làm thì thấy. Tại sao lại như thế? Lí do rất đơn giản: các cán bộ lãnh đạo, giám đốc các xí nghiệp quốc doanh đâu có cần quan tâm đến hiệu quả công việc, người ta chỉ cần được lòng cấp trên là đủ. Một nền kinh tế không quan tâm đến hiệu quả, không đặt con người với những nhu cầu cụ thể vào trung tâm của quá trình phát triển thì sẽ bị chính con người quay lưng, con người chối bỏ. Đấy là một xã hội ?oGiả vờ lĩnh lương, giả vờ làm việc? như Nguyễn Duy đã viết và hậu quả tất yếu phải xảy ra: sự tụt hậu không thể nào cứu vãn được so với các nước xung quanh. Nếu trong thời kì sản xuất còn dựa vào cơ bắp, thí dụ như xây dựng trạm thuỷ điện trên sông Dnepr hay các nhà máy luyện cán thép ở Zaporogie, người ta có thể khắc phục sự tụt hậu bằng cách đưa thật nhiều công nhân đến công trường và trả cho họ đồng lương chết đói thì thời vi tính, thời Internet, cách làm ấy không còn hiệu quả nữa. Nền kinh tế Liên Xô trong những thập niên cuối cùng đã đứng bên bờ vực phá sản. Không tan rã thì mới lạ!
Sự độc quyền về tư tưởng lại là một tác nhân nữa làm cho xã hội lún sâu mãi vào vũng bùn trì trệ. Các nhà khoa học, kể cả trong lĩnh vực khoa học tự nhiên, đã bị đàn áp, đấu tố khi phát minh của họ không ?onhét? vừa giáo điều mác-xít, kết quả là nhiều ngành nghiên cứu bị thui chột, nhiều nhà bác học phải lao đao. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học xã hội, các nhà văn nhà thơ bị chèn ép, bị đàn áp thì nhiều vô kể, không ai liệt kê hết được. Thế mà bây giờ, khi đã bước sang nền kinh tế thị trường rồi, khi giáo điều mác-xít đã trở thành môn học mà thày không muốn dạy, trò không muốn học nhưng người ta vẫn bắt sinh viên bỏ ra mấy học kì để ?onghiên cứu? nó thì thử hỏi có phải là công dã tràng không? Có phải như thế là lấy bản đồ sa mạc Sahara nghiên cứu trước khi đi thám hiểm Bắc Cực không?
Nếu có thể dựng được một bức màn sắt thật dày, hay trên trái đất này chỉ có một hệ thống như thế thì có thể rồi người ta sẽ quen, sẽ phải chịu đựng và cứ thế mà ?otin tưởng tuyệt đối? mãi, cứ hô ?ovạn tuế? mãi những điều mà người ở thế giới khác sẽ thấy là nhảm nhí. Nhưng thưa ông Nguyễn Hoà, bên cạnh nước Đông Đức xã hội chủ nghĩa còn có Tây Đức, bên cạnh nước Tiệp Khắc và Hungari còn có nước Áo, phía nam vĩ tuyến 38 của Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Triều Tiên còn có Đại Hàn. Thế cho nên người ta có dịp so sánh và có nhiều người không chịu chấp nhận ú ớ mãi bằng những chiếc lưỡi gỗ hay ngậm miệng ăn tiền như những ai kia, dù biết rằng như thế là phải chịu thua thiệt, phải chịu tù đày. Lech Walesa, Václav Havel, Solzhenitsyn, Sakharov? và biết bao anh hùng hữu danh và vô danh khác đều là con đẻ của các dân tộc Đông Âu và tự nguyện cả chứ chẳng có họng súng vô hình nào bắt họ phải phát biểu đâu. Và cái điều phải đến đã đến. Lenin gọi nó là gì? Là cuộc khủng hoảng toàn diện, bên trên không thể cai trị như cũ được nữa mà bên dưới cũng không chịu để cho cai trị như cũ nữa. Người Việt Nam mình nôm na hơn, đơn giản là: Trên bảo dưới không nghe. Đấy chính là tình huống của bùng nổ, của thay cũ đổi mới, của cách mạng chứ còn gì nữa? Ai chống đối? Muốn bị thích hai chữ ?o*********? to đùng lên trán à? Ở đây tôi xin mở ngoặc để nói thêm rằng câu ?otrên bảo?? còn hàm ý chế giễu các ?olãnh tụ? già nua lụ khụ muốn ?obảo? tất cả bàn dân thiên hạ về đủ thứ chân lí mù mờ đâu đâu, nhưng những bộ phận từ lưng quần mình trở xuống đã không ?obảo? được rồi! Tội thế!
Đấy là xuất phát điểm của ?o?diễn biến??. Còn điểm đến?
Ấy, nếu diễn biến hoà bình mà không chịu dẫn thì tự ta cũng sẽ đi đến một nền kinh tế thị trường. Điều này thì ông Nguyễn Hoà không thể nói khác được, nói khác là sai đường lối đấy! Nhưng chúng ta vẫn còn khác nhau ở một điểm: ông muốn một nền kinh tế thị trường với cái đuôi xã hội chủ nghĩa cơ! Tôi cũng không hiểu tại sao người ta lại có thể bất nhất đến như thế, lại có thể nhai đi nhai lại cái thuật ngữ vô hồn nhảm nhí đến như thế suốt bao năm trời! Hỡi những chiếc lưỡi gỗ có đọc sách, lòng dũng cảm và sự tự trọng tri thức của các người ở đâu? Thuật ngữ ấy đâu phải là bã mía khô và người đọc sách cũng đâu phải là bò! Làm sao còn gọi là chế độ xã hội chủ nghĩa khi chính mình đang mở toang cánh cửa cho tư bản nước ngoài vào bóc lột giai cấp công nhân của mình, bóc lột đồng bào mình? Chả lẽ những nhà tư bản nước ngoài mang vốn, mang công nghệ và kinh nghiệm quản lí đến Việt Nam xây dựng chủ nghĩa xã hội để sau này các lưỡi gỗ sẽ treo cổ họ lên ư? Hay lưỡi gỗ sẽ thuyết phục được các ?ođồng chí? tham nhũng chưa bị lộ có hàng triệu dollar, hàng chục hec-ta đất, vài ba ngôi biệt thự ở các thành phố lớn tự treo cổ mình lên nhân danh sự toàn thắng của chủ nghĩa xã hội? Thế cho nên ta phải nhận rằng thị trường là thị trường, không cần kèm thêm cái đuôi nào nữa, cái đuôi ấy không và sẽ không thể lừa bịp được ai. Chính vì cái đuôi ấy mà trên trường quốc tế, Việt Nam đã trở thành tứ cố vô thân. Người ta tìm đồng minh bằng một số cách như sau: đồng chủng, đồng văn và đồng thể chế. Ta không có đồng chủng, ta chỉ có những người đồng văn, nhưng những người ấy đã nói rứt khoát rồi: đồng chí không đồng minh. Thế còn thể chế? Cái Quốc hiệu và thể chế của ta hẳn đã và đang gieo vào lòng các nước đối tác, các nước láng giềng sự thận trọng: nhỡ một ngày nào đó họ làm sống lại khẩu hiệu vô sản toàn thế giới liên hiệp lại thì sao! Hay ông Bộ trưởng ngoại giao Việt Nam mỗi khi gặp Bộ trưởng ngoại giao các nước, thí dụ Thái Lan chẳng hạn, lại phải ghé tai thì thầm: ?oCác ông đừng lo, đừng có nghe chúng tôi nói, hãy xem chúng tôi làm đây này. Cái đuôi ấy chỉ để lừa bọn dân ngu cu đen nước tôi thôi, chúng tôi đã chôn cái cái khẩu hiệu kia từ lâu lắm rồi!?. Ông Bộ trưởng ngoại giao nước đối tác hẳn phải cố nuốt cái ?ocục? khinh bỉ vào lòng và ?onặn? ra trên môi một nụ cười thông cảm, nhưng nếu ta có ?omệnh hệ? nào thì ông ấy cũng chẳng thể thuyết phục chính phủ và dân chúng hết lòng với ta được, vì trong tâm tưởng nhiều người xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa vẫn còn là những khái niệm đối chọi nhau như nước với lửa, hết lòng với nhau làm sao được. Hà cớ gì không bỏ quách cái XHCN (xếp hàng cả ngày) cho khỏi há miệng mắc quai? Vả lại, cứ theo triết học Marx-Lenin, khi nền kinh tế, nghĩa là cái hạ tầng cơ sở của xã hội, đã là đa thành phần, đa nguồn gốc, đa lợi ích rồi thì có thể nào thượng tầng kiến trúc lại là nhất nguyên, độc đảng, độc quyền được ư? Mô hình lai ghép như thế trông có khác gì cái đầu đười ươi trên thân thể một cô gái trắng muốt, nõn nà với số đo các vòng ngực, bụng, mông? cân đối như của hoa hậu hoàn vũ? Cụ Karl Marx hẳn phải cười đến vỡ bụng về chuyện này mất thôi! Nền kinh tế thị trường hiện nay, ấy là trong trường hợp nó không bị bóp chết như đã từng xảy ra với NEP (chính sách kinh tế mới ở Liên Xô hồi đầu những năm 20 của thế kỉ trước), ắt sẽ sinh ra một tầng lớp trung lưu đông đảo, đủ sức làm chỗ dựa cho chính phủ trong tương lai. Tầng lớp trung lưu ấy sẽ chẳng bao giờ chấp nhận mấy anh, mấy chị không đủ sức thi vào đại học, chỉ ?otháo vát? mỗi chuyện hoạt động Đoàn, ?ophấn đấu? bằng cách ?oăn theo nói leo? vài năm là được ?ocơ cấu? vào cấp uỷ và từ đó có thể mặc sức ?obảo? thiên hạ phải làm thế này hay thế kia. Chính quyền trong tương lai nhất định phải là chính quyền dựa trên tam quyền phân lập, phải trong sáng và minh bạch, đủ sức làm người nhạc trưởng công minh cho thị trường hoạt động một cách có hiệu quả để cho người giầu thì thì ngày một giầu nữa, người nghèo cũng được cải thiện điều kiện sống mỗi ngày, chứ không thể là một chính quyền tù mù với đủ thứ công ty gia đình, ?oquân xanh quân đỏ? hay những kẻ thiếu trách nhiệm, lắp đồng hồ đo điện giả và cung cấp nước bẩn cho dân như ở Điện lực và Cấp nước thành phố Hồ Chí Minh? cùng với nạn tham nhũng vào loại nhất thế giới như hiện nay được. Đích đến nhất định là như thế, không thế không được, không thế thì nhân dân cũng không chịu, không thế thì nhân dân nhất định sẽ chỉ tay vào mặt mà rằng: cút.
Ta sẽ tiến đến cái đích ấy bằng con đường nào? Theo những gì ta đã chứng kiến ở Đông Âu thì có ba con đường: diễn biến hoà bình như ở Liên Xô, Ba Lan, Tiệp Khắc, Đông Đức và Hungari, bạo lực vũ trang như ở Rumani và sự can thiệp của nước ngoài với máu chảy đầu rơi như ở Nam Tư. Xin ông Nguyễn Hoà chọn hộ cho chúng tôi một trong ba con đường ấy. Hay ông còn con đường nào khác muốn trình bày chăng?

Thưa ông Nguyễn Hoà, ông đã trộn lẫn hai khái niệm khác nhau là diễn biến hoà bình và xâm lăng văn hoá làm con ngáo ộp để hù doạ những người yếu bóng vía, những người thiếu hiểu biết, nhưng đây là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. Diễn biến hoà bình là khái niệm mà những kẻ đặc quyền đặc lợi ở một vài nước mới nặn ra trong thời gian gần đây và quá trình ấy, nếu có, thì cũng mới diễn ra trong một thời gian tương đối ngắn: chỉ khoảng dăm sáu chục năm, còn xâm lăng văn hoá lại có lịch sử lâu đời hơn rất nhiều. Nếu coi hành động đập hai hòn đá vào nhau của người tiền sử để tạo ra một hòn nhọn hơn là hành động văn hoá thì có lẽ ngay từ bấy giờ đã có hành động xâm lăng văn hoá và cuộc đấu tranh chống xâm lăng rồi. Và hiện nay cuộc xâm lăng này còn diễn ra mãnh liệt hơn bao giờ hết, nó không chỉ diễn ra ở một nước, một khu vực mà diễn ra trên phạm vi toàn thế giới, thực chất của nó là Mĩ hoá đời sống tinh thần của nhân loại. Ngay đến Pháp là đồng minh thân cận của Mĩ cũng phải lên tiếng và có biện pháp chống lại cuộc ?oxâm lược? của tiếng Anh, của phim ảnh Mĩ mặc dù ở đó chẳng có diễn biến hoà bình nào cả. Gán ghép hai khái niệm ấy với nhau dễ gây ngộ nhận.
Riêng ở nước Việt Nam ta, theo thiển ý, đã từng có hai cuộc xâm lăng văn hoá lớn. Lần thứ nhất là khi, như Trần Trọng Kim viết trong Việt Nam sử lược: ?oPhàm phong tục và chính trị là do sự học thuật và tông giáo mà ra. Mà người mình đã theo học thuật và tông giáo Tàu thì điều gì ta cũng noi theo Tầu hết cả ? [2] . Thế là bị xâm lăng văn hoá đứt đuôi đi rồi chứ còn gì nữa! Nhưng ?onhờ? bị xâm lăng như thế mà ta mới có chữ viết để ghi chép văn thơ, mới có sử sách lưu lại đến nay. ?oNhờ? bị xâm lăng như thế mà cha ông ta mới bắt chước theo người Tầu chế ra phép tắc, qui củ trị nước, phép tắc thi cử vào đời nhà Lí và lưu lại cho đến gần một ngàn năm sau. Nhưng rõ ràng trong nền văn hoá của người Việt lúc đó đã có một cái gì đó rất riêng, rất mạnh mẽ, đủ sức hấp thu, đủ sức tiêu hoá những yếu tố ngoại lai để vẫn là mình, không là người Trung Hoa. Ta học họ, thậm chí học rất nhiều, nhiều cái bê nguyên xi, nhưng ta vẫn biết: ?oĐất đai bờ cõi đã chia, Phong tục Bắc Nam cũng khác? như Nguyễn Trãi đã viết.
Lần thứ hai xảy ra cách đây chừng hơn thế kỉ. Hoài Thanh viết: ?oChúng ta ở nhà tây, đi giày tây, mặc áo tây. Ta dùng đèn điện, đồng hồ, ô tô, xe lửa, xe đạp? còn gì nữa! Nói làm sao cho xiết những điều thay đổi về vật chất, phương Tây đã đưa tới giữa chúng ta! cho đến những hang cùng ngõ hẻm, cuộc sống cũng không giữ nguyên hình ngày trước? Đừng tưởng tôi nguỵ biện. Một cái đinh cũng mang theo nó một chút quan niệm của phương Tây về nhân sinh, về vũ trụ, và có ngày ta sẽ thấy thay đổi cả quan niệm của phương Đông?. Rồi ông viết tiếp như sau: ?oBấy nhiêu sự thay đổi trong khoảng năm sáu mươi năm! Năm sáu mươi năm mà như năm sáu mươi thế kỉ! Nhưng cuộc Âu hoá không chỉ có thế. Nó đã đi qua hai giai đoạn: hình thức và tư tưởng; nó còn phải đi qua một giai đoạn nữa. Nó đã thay đổi những tập quán sinh hoạt hàng ngày, nó đã thay đổi cách ta vận động tư tưởng, tất nó sẽ thay đổi cả cái nhịp rung cảm của ta nữa?. Phương Tây bây giờ đã đi tới chỗ sâu nhất trong hồn ta. Ta không còn có thể vui cái vui ngày trước, buồn cái buồn ngày trước, yêu, ghét, giận hờn nhất nhất như ngày trước? [3] . Thế là lại bị xâm lăng văn hoá rồi chứ còn gì nữa!
Nhưng nếu không có cuộc xâm lăng ấy thì có lẽ bây giờ ông Nguyễn Hoà và tôi vẫn còn đít đóng khố, đầu búi tó củ hành, miệng nhai trầu bỏm bẻm, tranh nhau miếng cau, lá trầu hay cái đầu gà ở sân đình chứ chẳng thể nói chuyện trên In-téc-nét thế này được! Tôi không thể tưởng tượng nổi sách của cụ Karl Marx, cụ Lenin dịch ra tiếng ta, viết bằng chữ Nôm, sẽ như thế nào. Nhưng tôi có thể tưởng tượng được những cái lưỡi gỗ đã nói thế nào khi chữ quốc ngữ bắt đầu du nhập vào Việt Nam, tôi cũng mường tượng ra giọng nói của họ khi phong trào Duy Tân vận động cắt tóc ngắn, hay cách họ lên án Đông Dương tạp chí, Nam Phong tạp chí, cùng phong trào Thơ Mới, v.v? và v.v? Thì cũng ?ovưỡn?: ?oMất gốc rồi! Không hợp với ta đâu!?. Bao giờ chả thế, đã bảo là lưỡi gỗ mà! Dàn đồng ca ấy hẳn đã ú ớ đến gãy lưỡi nếu họ ?ophát hiện kịp thời? việc ***** sang Tây để tìm đường cứu Ta; ngay cả những tên đại ma đầu của lũ lưỡi gỗ óc bã đậu no cũng chẳng thể nào hiểu được hành động độc đáo bất thường dường ấy!
Thomas L. Friedman viết: ?oKhông gì có thể làm cho người ta điên khùng bằng việc bị người khác chiếm mất nhà cửa và cướp mất bản sắc. Để giữ gìn bản sắc, con người có thể chết, chém giết, hát hò, làm thơ hay viết tiểu thuyết. Vì nếu không còn quê hương và bản sắc, cuộc đời sẽ mất gốc và sẽ khô cằn. Và sống đời sống của cây rong biển thì thà chết còn hơn? [4] . Cuộc chiến đấu để giữ gìn bản sắc đang diễn ra trên toàn thế giới, nó hiện diện trong tiếng kêu gào đến khản họng của những chiếc lưỡi gỗ như đã nói bên trên, nó hiện diện trong quyết định của chính phủ nước nào đó cấm viết quảng cáo bằng tiếng Anh, nó thể hiện trong cuộc khởi nghĩa Intifada của người Palestin, nó thể hiện trong những cuộc xuống đường chống toàn cầu hoá và cả trong những cuộc đánh bom liều chết của những phần tử Hồi giáo cực đoan nữa?
Nhưng đấy là những biện pháp không có hiệu quả, bởi chỉ có thể chống xâm lăng văn hoá bằng văn hoá, bằng nội lực văn hoá của chính mình, bằng việc chấn hưng dân khí, mở mang dân trí, chứ kêu gào, biểu tình, đánh bom hay ngăn chặn thông tin, lập các hàng rào, ngăn sông cấm chợ, lập tường lửa trên Internet đều là những biện pháp không mang lại kết quả. Trong thời đại dân chủ hoá trong công nghệ, dân chủ hoá tài chính, dân chủ hoá thông tin như hiện nay thì mọi bức tường, kể cả bức tường bằng xi măng cốt thép như bức tường Berlin, cũng sẽ theo nhau sụp đổ mà thôi. Thế nhưng trên thực tế ta thấy gì? Ta thấy người ta cải cách chữ viết để cuối cùng con em chúng ta có những nét chữ như những sợi mì khô gãy vụn, hàng tá giáo sư tham gia cải cách sách giáo khoa để bắt đầu học với chữ E thay vì chữ A, lại hàng tá giáo sư viết sách giáo khoa một cách tắc trách đến nỗi đang có những đề nghị viết lại sách giáo khoa vật lí phổ thông. Người ta bỏ ra hàng chục tỉ đồng để tài trợ cho những bộ ?ophim cúng cụ?, nghĩa là những bộ phim nhân Chiến thắng Điện Biên, nhân 30 tháng 4? không dành cho khán giả mà chỉ để cho ông giám đốc và ông bí thư đảng uỷ hãng phim báo cáo thành tích với cấp trên mà thôi. Người ta tổ chức và mỗi ngày bắt hàng ngàn, hàng vạn cán bộ đi học các khoá trung cấp, cao cấp cái môn thày không muốn dạy, trò không muốn học. Rồi vừa mới đây người ta đã tổ chức một cuộc thi mà theo Ban tổ chức thì có đến hơn mười triệu người tham gia với những câu trả lời cho sẵn và mỗi phòng ban, chi đoàn thanh niên hay tổ công đoàn phân công một người đánh máy vi tính, sau đó in ra cho mỗi thành viên một bản, người tham gia chỉ việc kí tên. Nếu chi phí cho mỗi bài thi chỉ là một ngàn (dĩ nhiên là hơn rất nhiều) thì riêng cuộc thi vô bổ này đã ngốn mất mười tỉ đồng rồi. Nhiều lúc tôi phải băn khoăn tự hỏi: Đang diễn ra một cuộc loạn thần kinh tập thể hay đây là chính sách ngu dân có chủ đích? Thưa ông Nguyễn Hoà, cứ cái đà như thế thì ta sẽ tự liệt nhược mà chết, chết về mặt văn hoá rồi, việc gì người ta phải xâm lăng nữa cho mất công?
Như trên đã nói, chỉ có thể chống xâm lăng văn hoá bằng văn hoá, bằng nội lực của chính mình, bằng việc chấn hưng dân khí, mở mang dân trí. Mạn phép những chiếc lưỡi gỗ, xin đưa ra đây một vài biện pháp, tin rằng nếu được thực hiện thì rồi các biện pháp khác sẽ tự đến hoặc sẽ được tìm thấy trong một thời gian rất gần sau đó. Trước hết phải thôi dùng ngân sách, tức tiền thuế của dân, bao cấp những bộ bộ ?ophim cúng cụ? như đã nói ở trên, phải thôi bao cấp cho các tờ báo (kể cả đài phát thanh, truyền hình) của bọn lưỡi gỗ, tức những thứ không có độc giả (khán, thính giả), không có người mua, không được bầy trên quầy báo (ông Nguyễn Hoà hẳn phải biết đấy là những tờ báo nào!). Sau nữa là tự do ngôn luận, là ngừng ngay những môn học vô bổ, là để cho các hệ tư tưởng tự cạnh tranh với nhau, tự tìm lấy đồ đệ? Chỉ cần làm được mấy việc đó thôi là dân khí sẽ được phục hồi, dân trí sẽ được nâng cao dần và ta sẽ chẳng sợ bất kì cuộc xâm lăng văn hoá nào. Tôi chỉ là một trong tám mươi triệu dân Việt Nam, chỉ là một hạt cát, nhưng là hạt cát muốn được loé sáng một cách tự nhiên dưới ánh mặt trời chứ không phải trong ánh sáng mù mờ nhân tạo nào khác, trong cái biển cát bao la của dân tộc, các biện pháp tôi vừa đề nghị bên trên dĩ nhiên là không đầy đủ, dĩ nhiên là sẽ được những người khác đóng góp thêm, nếu, vâng, nếu có tự do ngôn luận. Tự do ngôn luận là kính chiếu yêu, là thượng phương bảo kiếm bách chiến bách thắng, có nó dân ta sẽ đủ sức lột mặt nạ và chặt đứt đầu mọi thứ yêu ma quỉ quái của chế độ độc đoán chuyên quyền như giáo điều, duy ý chí, tham nhũng, hối lộ và tất cả những cách làm yếu, làm nghèo, làm ngu đất nước khác. Chỉ cần có tự do ngôn luận là những chiếc lưỡi gỗ sẽ hết đường khua môi múa mép, hết đường hù doạ nọ kia, hết luôn cả cả đất dụng võ, cả cần câu cơm nữa. Mà có lẽ các loại lưỡi gỗ cũng nên kiếm một nghề lương thiện mà làm đi thôi, kiếm ăn bằng cách làm ngu đồng bào mình, trong đó có cả vợ con, anh em, bạn bè mình kiểu đó mãi sao tiện! Kiếm ăn kiểu đó là hơi bị đểu đấy! Các giới tinh hoa của cha ông ta ngày xưa, bất chấp tiếng gào thét đến khản cổ của những cái lưỡi gỗ, đã chủ động vượt qua những cuộc xâm lăng, đã đứng vững và giữ được bản sắc, đã tiếp thu và tiêu hoá được những thành phần văn hoá ngoại lai, biến chúng thành của mình. Lẽ nào ngày nay chúng ta hay các thế hệ sau ta lại không làm được như thế? Nghi ngờ người khác là thất đức, lấy quá khứ áp đặt cho tương lai, lấy người chết áp đặt cho người sống là bất nhân đấy ông Nguyễn Hoà ạ!
Bài viết đã dài, nhưng đọc lại sao thấy nó đơn giản quá, dễ hiểu quá, ở đâu đó đã có người nói rồi, viết ra nữa khéo thừa, có lẽ chỉ những người bị danh lợi che mờ lí trí mới không hiểu, mới phản đối mà thôi. Và một lần nữa tôi lại phân vân: ông Nguyễn Hoà viết trên báo Nhân Dân và ông Nguyễn Hoà viết phê bình văn chương trên mạng có phải là một người hay không? Nếu là một thì đây có phải là trường hợp mà cổ nhân gọi là: ?omua danh ba vạn, bán danh ba đồng? không?
© 2005 talawas

[1]Xem mục tác giả trên talawas.
[2]Trần Trọng Kim. Việt Nam sử lược. Nhà xuất bản Văn hoá Thông tin. 1999. Trang 65.
[3]Hoài Thanh ?" Hoài Chân. Thi nhân Việt Nam. Nhà xuất bản văn học. 2004. Trang 17-18.
[4]Thomas L. Friedman. Chiếc Lexus và cây Ô liu. Nhà xuất bản khoa học xã hội. 2005. Trang 82.

Đôi điều với một ?ochiếc lưỡi thịt?!
Nguyễn Hoà
1.
Thưa ông Nguyên Trường, tôi có may mắn khá hiếm hoi là từ đầu năm 2005 đến giờ đã hai lần được ông hạ cố đọc hai bài viết của tôi và sau đó lại rất nhiệt tình ?obắt bẻ, vặn vẹo?. Nếu với các ?obắt bẻ, vặn vẹo? của ông lần trước, tôi chỉ ?odám? trả lời bằng một bức thư ngỏ, thì với các ?obắt bẻ, vặn vẹo? của ông lần này, cho phép cho tôi được gửi đến ông đôi ba dòng.
Chắc ông sẽ ngạc nhiên mà rằng: Có ai cấm đoán Nguyễn Hòa đâu, sao lại phải bày đặt ra chuyện xin phép (?). Vậy xin thưa, từ khi ti toe cầm bút viết lách đến nay không có ai cấm đoán tôi cả, nhưng với ông, tôi vẫn phải có mấy nhời rào đón vì dưới mắt ông, tôi chỉ là một trong những người viết được định danh (định tính) là lũ lưỡi gỗ óc bã đậu (chữ của Nguyên Trường - NH), một cây bút na ná ?oĐông-Ki-Sốt xưa? kia mà thôi. Trình độ và tư cách đã kém cỏi, lại pha thêm tí teo hình ảnh của vị quý tộc còm nhom xứ Mancha có thấp thoáng đâu đó bóng dáng vài chiếc cối xay, lại trộn thêm tí tẹo ?othiết diện? của ngài Bao Chửng thời Tống triều nhưng không có ?othượng phương bảo kiếm?..., thì làm sao tôi có thể tự cho phép mình ngông nghênh múa may ?oxe đài? cùng một cây bút ?otầm cỡ Trình Giảo Kim? như Nguyên Trường, chỉ với ba đường búa mà vẫn có cảm hứng ?ogiữa đàng thấy sự bất bằng chẳng tha?. Nên thiển nghĩ, việc tôi cẩn trọng xin phép là hợp lẽ và thành tâm. Rất mong ông sẽ sẻ chia để ghi nhận tôi cũng ?obiết mình, biết người?!
2.
Thưa ông, không những lần trước mà lần này cũng vậy, tôi thật sự nản lòng khi thấy với vị giác tinh tế của ?ochiếc lưỡi thịt? - như là một ẩn dụ tương phản với chiếc lưỡi gỗ, ông vẫn chỉ loanh quanh ?obắt bẻ, vặn vẹo? và đưa ra một lô xích xông các ý kiến... cũ mèm. Chịu khó ?olang thang trên mạng?, người ta có thể thâu lượm vô khối các nội dung tương tự, thậm chí ông có thể biết gần đây trên một website của người Việt ở hải ngoại cũng đăng một bài ?onhận diện? về ?oNhận diện một ?ocuộc xâm lăng văn hóa? kiểu mới? của tôi. Mà như một trùng hợp ngẫu nhiên và lạ lùng, ngoài một tinh thần bức xúc cũng ngang ngửa với Nguyên Trường, thì từ bố cục, lớp lang, lập luận, dẫn chứng, giả thuyết về động cơ viết lách... đến tâm thế kẻ cả, khệnh khạng và khoái cảm được đánh giá, xếp hạng phê bình văn chương của Nguyễn Hòa trong bài ?onhận diện? nói trên cũng ?oy chang? như Nguyên Trường trình bày trong ?oĐàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ? (khác chăng là ở yếu tố kỹ thuật, người viết bài ấy ?omới vào nghề bắt bẻ, vặn vẹo? nên bút lực và luận lý tỏ ra chưa ?othâm hậu? bằng Nguyên Trường)!
3.
Ông Nguyên Trường ạ, đọc xong bài ?oĐàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ?, tôi nghĩ ông đã đọc bài viết của tôi rồi nảy sinh ?ocảm hứng? từ một góc nhìn đầy định kiến và ông có suy nghĩ, có quan niệm, có những đánh giá về sự vật - hiện tượng... hoàn toàn khác tôi. Tuy nhiên, điều đó không có gì đáng trách. Nếu có gì để trách cứ, chỉ xin trách ông viết khá thậm xưng: ?oCảm hứng nhân đọc Nhận diện một cuộc xâm lăng văn hóa kiểu mới của tác giả Nguyễn Hoà trên báo Nhân Dân ngày 27.07.2005? trong khi nhan đề bài viết của tôi là Nhận diện một ?ocuộc xâm lăng văn hóa? kiểu mới (có dấu ngoặc kép) và đăng trên báo Nhân dân Cuối tuần ra ngày 31.7.2005 chứ không phải trên báo Nhân dân ra ngày 27.7.2005. Hình như đây không phải là sơ suất duy nhất của Nguyên Trường trong ?oĐàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ?. Ví dụ ông viết: ?oNước mất trí (chữ của Hà Minh)? và ghi chú: ?oXem mục lục tác giả trên talawas?, theo chỉ dẫn của ông, tôi ?olục lọi? các bài viết Hà Minh đã đăng trên talawas xem sự thể ra sao song không tìm được, lại thấy đó là chữ của La Thành (talawas, ngày 27.6.2005 - và cũng là một cái gì đó hơi lạ lùng, vì vài ba ý tưởng, chữ nghĩa trong bài của La Thành cũng ?otái xuất hiện? trong ?oĐàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ?. Phải chăng do vậy Nguyên Trường phải rào đón ?oở đâu đó đã có người nói rồi, viết ra nữa khéo thừa??). Trừ trường hợp La Thành chính là Hà Minh, còn nếu không, có lẽ đối với Nguyên Trường, một khi ?ocảm hứng? đã phát tiết tràn trề và bay bổng thì sự chính xác của tư liệu không còn là sở cứ quan trọng? Trộm nghĩ, với ?ocảm hứng? dồi dào đó, Nguyên Trường bắt tay vào làm thơ thì biết đâu thi đàn xứ ta lại chẳng được bổ sung thêm một ?othi bá? có tầm vóc cỡ... ?ocon thuyền Nghệ An?!
4.
Thưa ông, là một người dám chịu trách nhiệm về những gì mình viết và chỉ viết về những gì mình nghĩ, các bài phê bình văn học và thời luận của tôi đã không làm cho ông vừa ý, tôi không lấy làm thất vọng, càng không nghĩ tới việc nhất thiết phải đối thoại với ông. Bởi một mặt, do quan niệm giữa chúng ta có khoảng cách khá xa và tôi không thể đối thoại khi bản thân tôi thiếu vắng những khả năng đặng có thể định danh (định tính) người khác là lũ lưỡi gỗ óc bã đậu (Theo tôi, hoặc phải là người tự tin đến cao ngạo, hoặc phải là người ít băn khoăn khi lựa chọn giữa nóng giận và tỉnh táo, hoặc phải là người không cần biết trên đời này còn có một khái niệm gọi là ?ovăn hóa ứng xử?... thì mới đặt bút viết như thế - NH); mặt khác, tôi nhất trí với điều ông đã viết: ?odẫu biết rằng thuyết phục người khác là một việc thiên nan vạn nan, ngay cả khi người đối thoại với mình thực sự chân thành trong suy nghĩ, chứ chưa nói họ còn cố tình hợp lí hoá những điều biết chắc là sai?. Riêng về ?ocảm hứng? thì vô phép, đó là một phương diện tinh thần bản thân tôi rất nghèo nàn, tự thấy không nên liều lĩnh!
Vả lại trao đổi với ông - một người chưa có thói quen (không có ý định?) nắm bắt ý nghĩa ngôn ngữ của một văn bản, thì có khác gì ?oném đá ao bèo?. Tôi viết thế, hẳn ông sẽ ?obắt bẻ, vặn vẹo? rằng Nguyễn Hòa dựa trên cơ sở nào để quả quyết Nguyên Trường chưa có thói quen (không có ý định?) nắm bắt ý nghĩa ngôn ngữ của một văn bản? Vậy xin nói luôn để ông đỡ lăn tăn. Ấy là nếu hiểu ?ogóp phần? [1] là gì và hiểu ý nghĩa của ?ogóp phần? trong văn cảnh đoạn văn của tôi được ông trích dẫn:
?oDo vậy, một cuộc chiến tranh tổng lực theo ý nghĩa rộng nhất đã được triển khai với nội dung chủ yếu là chạy đua vũ trang kết hợp tiến công kinh tế, tiến công văn hóa, và nó đã góp phần (xin nhấn mạnh - NH) vào quá trình tan rã vào đầu thập kỷ 90 thế kỷ 20 của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu?
chắc chắn ông sẽ xót ruột rồi tiếc nuối vì quá nửa số chữ nghĩa được huy động để ?oĐàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ? té ra là vô bổ (hay có thể gọi là ngô nghê?).
Trong văn cảnh mệnh đề trên, tự thân động từ ?ogóp phần? đã cho thấy đây chỉ là: ?otác nhân bên ngoài chỉ có tác dụng như một cú hích, chỉ là tác nhân phụ? (chữ dùng ?obắt bẻ, vặn vẹo? của Nguyên Trường trong ?oĐàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ?). Tôi quả không biết nói gì khi phải chứng kiến Nguyên Trường dù chưa ?ođọc thủng? ý nghĩa của động từ ?ogóp phần? trong văn cảnh của nó nhưng vẫn cao giọng ?ogiảng dạy? những vấn đề hoành tráng đến thế. Bên cạnh đó liệu có là kỳ khu, trong lúc ?ocảm hứng? lên đến cao độ, ông còn ?ogiảng dạy? một số điều tôi đã trình bày và phân tích nữa chứ [2] ! Sự cao giọng ở đây không những làm tốn kém chữ nghĩa mà còn phảng phất không khí... khôi hài. Với trường hợp này theo ông, tôi có nên vay mượn cụm từ ?ohơi bị đểu? ông đã sử dụng để đưa ra một nhận xét đại loại như: ?oNguyên Trường đọc như thế là hơi bị đểu đấy? hay không?
Đó là chưa nói, với một người tự tin đến mức coi ?ochân lý? như đã thủ sẵn ?otrong túi?, coi những ai không tiếp cận ?ochân lý? mình đã thủ đắc là người bị ?odanh lợi che mờ lý trí? thì trao đổi cũng bằng... thừa. Lại nghĩ, nếu câu nói của người xưa bảo rằng ?omuốn ăn lại gắp cho người? mà tương thích với giả thuyết về tôi do Nguyên Trường ?otối chế? ra thì có khi ?ocái bả danh lợi? còn hấp dẫn Nguyên Trường hơn là hấp dẫn một kẻ óc bã đậu như tôi?
Than ôi, người đời quả là khôn lường, chẳng biết đường nào mà lần...!
5.
Thưa ông Nguyên Trường, chắc là ông đồng ý với tôi trong đối thoại và bày tỏ ?ocảm hứng?, người ta chỉ có thể nhận được sự tôn trọng khi viết một cách có văn hóa, không lợi dụng ý kiến của người khác để phóng chiếu nỗi bức xúc hay sự cay cú, không lăng mạ hay xúc phạm người đối thoại, không suy diễn hay gán ghép cho họ những động cơ thiếu trong sáng... Nghĩa là có khá nhiều phẩm chất mà mỗi người cần trau dồi, bổ túc trước khi ngồi bên bàn phím ?ogõ? một bài trao đổi hoặc bày tỏ ?ocảm hứng? vào lúc nó đang tuôn trào. Nhưng xem chừng các luận lý ?ouyên thâm?, các dẫn dụ đông - tây - kim - cổ phong phú và ?ovăn khí? cuồn cuộn do ông trình tấu chỉ là cái chân gà, cái đồng xu trong trò chơi ?osấp ngửa? giúp ông ?obói? ra một câu hỏi như là giả thuyết về động cơ viết lách của tôi: ?ođây có phải là trường hợp mà cổ nhân gọi là: ?omua danh ba vạn, bán danh ba đồng? không?? (xin nhấn mạnh - NH).
Song tôi không áy náy về động thái ?osuy bụng ta ra bụng người? này, âu cũng chỉ là một thói xấu dễ nảy sinh trong con người như một hiện tượng ?ovô minh? có nguồn gốc từ ?otam độc? mà giáo lý nhà Phật đã chỉ ra. Về phần mình, tôi chỉ dám ho he nhắc lại điều tôi đã một lần nói trên evan.com.vn - có bổ sung thêm tý chút cho hoàn chỉnh, rằng: ?oNgười đời ấy mà, có những người phải chăng vì cái tâm thấp kém (?) nên thích gán cho người khác những động cơ thấp kém, chứ không muốn nhìn nhận người khác trong tính lương thiện? [3] (rất mong sau đây ông sẽ không bỏ thêm công sức để ?obắt bẻ?, ?ovặn vẹo? tôi lương thiện là gì, vừa lãng phí thời gian, vừa không thuyết phục được tôi, vì chắc chắn giữa chúng ta không có quan niệm chung về hai chữ ?olương thiện?!).
6.
Thưa ông Nguyên Trường, giá như hình ảnh chiếc lưỡi gỗ được ông sử dụng trong ?oĐàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ? là một ví von mang ý nghĩa ẩn dụ, bóng bẩy, một thao tác ?ogỗ hóa? chiếc lưỡi của người đối thoại, như được in nghiêng hay được đặt trong ngoặc kép chẳng hạn, thì tôi không ngạc nhiên. Song do ông không tiến hành các biện pháp tu từ nên tôi lấy làm e ngại, thì ra Nguyên Trường cao đàm khoát luận chỉ nhằm đối thoại với những chiếc lưỡi gỗ đích thực theo nghĩa đen. Liệu có kỳ quặc lắm ru. Không những thế, ông còn đưa ra một câu hỏi ngạo nghễ kiêm một lời kêu gọi thống thiết: ?oHỡi những chiếc lưỡi gỗ có đọc sách, lòng dũng cảm và sự tự trọng tri thức của các người ở đâu?? thì buồn cười quá. Với câu hỏi này, có lẽ chỉ mấy con ngựa gỗ của Gia Cát - Khổng Minh, hoặc chú bé người gỗ có chiếc mũi vừa dài vừa nhọn ở phía trời Tây may ra mới có khả năng trả lời (?!).
Từ sự khác biệt giữa tôi và ông trong suy nghĩ, trong quan niệm, tôi có thể chế tác một lời kêu gọi, một câu hỏi ngạo nghễ và thống thiết tương tự để gửi đến ông, song tôi không làm như vậy, vì ông không viết về chiếc lưỡi gỗ như viết về một ẩn dụ, vì tôi còn biết tự răn mình cần tôn trọng sự lựa chọn tinh thần của ông - dường như đây cũng là một hành xử có văn hóa đấy, ông Nguyên Trường ạ?
7.
Thưa ông, trước khi ?odừng bàn phím?, do còn bị ám ảnh bởi câu nói của cổ nhân về chiếc ?olưỡi không xương...?, tôi thành thật muốn lưu ý ông nên kiểm tra lại hiện trạng ?ochiếc lưỡi thịt? của mình xem nó đã có ?oxương? hay chưa. Nếu chưa có ?oxương?, có lẽ cũng nên trang bị cho nó một hai ?omẩu xương? nho nhỏ, xinh xắn và đáng yêu, ngõ hầu giúp ông tăng cường khả năng làm mới các ?obắt bẻ, vặn vẹo? sau này, cũng vì tôi nghe nói thường khi vào lúc ?ocảm hứng? tuôn trào, người ta rất khó làm chủ cây bút hay ?obàn phím?!
15.9.2005
© 2005 talawas

[1]?oGóp một phần, giúp một phần vào việc chung? (Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên, NXB Khoa học Xã hội - Trung tâm Từ điển học, H. 1994, tr. 394).
[2]Trong phạm vi rộng hơn, xin xem thêm: Nguyễn Hòa ?oToàn cầu hóa từ một góc nhìn văn hóa?, www.nhandan.com.vn, ngày 13.7.2005.
[3]Bình Nguyên, ?oPhải học nhiều năm tôi mới nói được từ ?okhông?, www.evan.com.vn, ngày 21.12.2004

Cho thêm vài bài viết nữa để rộng đường dư luận. Phải cháy nhà mới lòi ra bọn TO MỒM và XẠO KE bác half life nhẩy?
Trò chơi hai mặt
(?oNói leo? với Nguyễn Hoà)
Mạnh Chung
Trước nay tôi vẫn hâm mộ các bài viết của ông Nguyễn Hoà, nhất là các bài phê bình văn học, bất luận trên talawas hay các website khác không bị tường lửa. Ông Nguyễn Hoà có kiến thức uyên thâm, bút lực thâm hậu và khả năng phân tích, săm soi sắc lem lẻm. Nhưng đọc một số bài ?othời luận? của ông gần đây, chia sẻ với ông Nguyên Trường, tôi không thể không thẫn thờ với suy nghĩ ?ophải chăng có nhiều hơn một ông Nguyễn Hoà??. Theo lẽ đương nhiên, tôi hiểu rằng ông ?odám chịu trách nhiệm về những gì mình viết và chỉ viết về những gì mình nghĩ? và cũng mạn phép ?onói leo? vài điều trên cơ sở tinh thần này.
Phải thú thực là, ban đầu tôi đọc bài ?oNhận diện một ?ocuộc xâm lăng văn hoá? kiểu mới? của ông rất qua quít. Vì với tôi, bài viết chẳng có một nội dung mới mẻ hoặc hay ho gì. Toàn những câu chữ sáo mòn, những ý tưởng cũ mèm ?oleng keng? như khẩu hiệu hay nghị quyết. Trộm nghĩ, một bài viết như vậy, nếu không có sự thúc bách ?ocom-măng? ngoại lai, tác giả chắc cũng khó có đủ ?onhiệt huyết? cho nó.
Cho nên, tôi thực lấy làm ngạc nhiên vì bài viết của Nguyên Trường. Ðược triển khai từ cảm hứng bột phát và ?othực sự chân thành trong suy nghĩ?, đây là một bài viết dài, nghiêm túc và đáng suy nghĩ. Ông Nguyễn Hoà đã phúc đáp Nguyên Trường bằng bài ?oÐôi điều với một ?ochiếc lưỡi thịt?!?. Tiếc thay, đọc bài này của ông mà tôi thất vọng quá chừng (Mong ông thông cảm cho xúc cảm chắc chắn là trái ngược của chúng ta. Hai ta là những thực thể riêng biệt mà!). Vì lẽ, với gần hai ngàn rưởi từ (đếm bằng Word Count), bài viết của ông gần như không nhằm đối thoại, trả lời với các luận điểm chính của Nguyên Trường. Sử dụng thủ thuật ?ovô can luận?, cơ hồ ông chỉ loay hoay biện bạch vào tiểu tiết, cố tình khoả lấp, né tránh những vấn đề chính, vấn đề cần được thảo luận mà Nguyên Trường nêu ra. Ba lý lẽ chính liên quan tới hình thức, ?othấm đẫm? tính nguỵ biện vô can của ông là:
1. Nguyên Trường trích dẫn sai cụm từ ?onước mất trí? vốn của La Thành và ?ogán ghép? cho Hà Minh.
2. Nguyên Trường không chịu sử dụng các biện pháp tu từ thích hợp, bao gồm việc đặt các từ ngữ ?onhạy cảm? trong ngoặc kép.
3. Nguyên Trường không ?ođọc thủng? ý nghĩa ngôn ngữ của văn bản, cụ thể là đoạn văn ?oquan trọng nhất? trong bài viết của ông, và cũng chính là đoạn văn ?ođánh thức? cảm hứng chủ đạo trong bài của Nguyên Trường.
Thế rồi, hoàn toàn ?okhoái trá? với ba luận điểm chính yếu này, cộng thêm với vô số lý lẽ cũng mang tính ?obắt bẻ, vặn vẹo? như ai, ông hân hoan phát triển thành một bài viết ?ohoành tráng? [1] . Và kết thúc trong thế thượng phong, ông tuyên bố dừng đàm đạo như một ?ohành xử có văn hoá? bằng ?otriết lý? đầy đạo đức ?ovì chắc chắn giữa chúng ta không có quan niệm chung về hai chữ ?olương thiện?!?.
Thưa ông Nguyễn Hoà, tôi thực sự tiếc, một phần, vì Nguyên Trường đã ?osơ suất? trong bài viết, và, phần khác, ông đã không ?ođại lượng? bỏ qua những sơ suất ấy để trao đổi ?onghiêm túc hơn? về các nội dung mà Nguyên Trường đặt ra. Giả thiết Nguyên Trường không sơ sẩy như thế, liệu Nguyễn Hoà có trả lời trực diện vào vấn đề hay không? Tôi cũng hy vọng ông bỏ qua những non nớt trong cách diễn đạt, nếu có, để giải đáp những thắc mắc sau đây từ bài viết ?oNhận diện một ?ocuộc xâm lăng văn hoá? kiểu mới? của ông.
1.
Nguyên văn ông viết là ?oDo vậy, một cuộc chiến tranh tổng lực theo ý nghĩa rộng nhất đã được triển khai với nội dung chủ yếu là chạy đua vũ trang kết hợp tiến công kinh tế, tiến công văn hóa, và nó đã góp phần vào quá trình tan rã vào đầu thập kỷ 90 thế kỷ 20 của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu?. Thế thì, thưa ông, cái gọi là ?ocuộc chiến tranh tổng lực theo ý nghĩa rộng nhất? đã góp phần ở mức độ nào vào ?oquá trình tan rã vào đầu thập kỷ 90 thế kỷ 20 của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu?o. Theo tôi hiểu, hành động ?ogóp phần? này chỉ có thể tồn tại ở mức quan trọng hoặc không quan trọng. Nhưng, căn cứ vào phần diễn giải, minh hoạ ?ohăng say? ngay sau đó, tương tự Nguyên Trường, tôi cũng nghĩ rằng ông đã tự (hay cố) huyễn hoặc mình và người đọc khi cho rằng ?ocon ngáo ộp diễn biến hoà bình? mới chính là nguyên nhân ?oquan trọng? gây ra sự ?otan rã vào đầu thập kỷ 90 thế kỷ 20 của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Ðông Âu? thay vì những nguyên nhân nội tại rõ ràng mà ông Nguyên Trường đã nhiệt tình trao đổi với ông.
2.
Tiếp theo, ông viết: ?osức mạnh quân sự chỉ là đột phá khẩu, còn sức mạnh văn hoá mới bảo đảm quá trình xâm lược được hoàn tất.? và: ?oNên không ngẫu nhiên ?odiễn biến hoà bình? lấy văn hoá làm trọng điểm tiến công nhằm làm băng hoại, làm chệch hướng xã hội ở Việt Nam.?.
Thưa ông Nguyễn Hoà, đã bao giờ ông nghĩ đến chuyện dịch các bài thời luận ?oưu thời mẫn thế? của mình ra một ngôn ngữ khác để phổ biến rộng rãi hơn tới độc giả năm châu như một nhu cầu trong thời buổi ?ohệ thống thông tin đã phủ sóng toàn cầu, len lỏi vào tận giường ngủ của từng gia đình?? Hoặc giả, liệu ông có nghĩ đến chuyện bè bạn quốc tế có khả năng đọc tiếng Việt sẽ nghĩ sao khi đọc bài của ông? Dù là trường hợp nào, tôi nghĩ họ sẽ rất lấy làm ?okỳ khu? và ?olăn tăn? khi hiểu được tư tưởng bài viết của ông. Chúng ta không nên chơi trò chơi hai mặt, trong đó một mặt gầm gào về nguy cơ ?ocon ngáo ộp? từ phương Tây mang tên ?odiễn biến hoà bình? đang ?otiếp tục chĩa ngọn súng vô hình của nó vào các quốc gia đang lựa chọn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và kiên quyết giữ vững nền độc lập dân tộc? và mặt khác, hân hoan giương cao khẩu hiệu ?oHội nhập, làm bè bạn với tất cả các nước? và cụ thể hoá nó bằng những chuyến công du khẩn trương của các vị lãnh đạo tới chính ?osào huyệt? của ?ocon ngáo ộp phương Tây? nhằm kêu gọi hợp tác nhiều mặt, nhiều lĩnh vực, từ văn hoá, chính trị cho đến kinh tế, quốc phòng. Không, tôi nghĩ rằng những luận điệu như vậy không còn thích hợp vào lúc này. Ðã đến lúc chúng ta cần suy nghĩ nghiêm túc về mô hình phát triển mà giáo sư Phan Ðình Diệu đặt ra, theo đó ?ocác yếu tố được coi là đối lập không chỉ có kiểu đấu tranh ?oai thắng ai?, mà thông qua những tương tác có tính hợp trội còn có thể tìm được khả năng hiệp tác để đạt tới trạng thái ?othắng-thắng?, tức là cả hai đều thắng?, tức là cả hai đều thắng? [2] . Nôm na là một hệ thống phát triển theo kiểu không còn có chuyện ai thắng ai thua, hoặc ai tồn tại ai suy vong mà là tất cả đều thắng, tất cả cùng tồn tại. Hợp tác quốc tế chính là nhằm mục đích đó. Tôi không nghĩ rằng hợp tác sẽ tối ưu về mặt hiệu quả nếu các đối tác đều gầm ghè, giữ miếng theo kiểu một anh nín thở chờ anh kia giãy chết, trong khi chính mình thì đang khốn khổ khốn nạn, kiểu ?ochết đi sống lại? nhưng vẫn tự kỷ đây chỉ là như một ?ocơn đau đẻ dài?! Hay bài viết của ông chỉ nhằm tới một bộ phận độc giả nhất định? Và được viết theo yêu cầu của một nhóm độc giả khác?
3.
Các ví dụ minh hoạ của ông cũng không khỏi làm tôi băn khoăn. Ông viết ?oNhạc Pop và nhạc Rock, quần Levis và Coca Cola, VCD, DVD và phim bạo lực, 3X? tạo nên một làn sóng tràn ngập thế giới trong xu thế siêu quốc gia, bất chấp những biên giới địa lý, bất chấp những bản sắc văn hoá?. Tôi đồng ý với ông là chúng ta ?okhông thể hoài cổ đến hủ lậu, cũng không thể vọng ngoại đến lố lăng?. Tuy nhiên, những dấu hiệu của một xã hội hiện đại như nhạc Pop, Rock, quần bò, đầu đĩa, phim ảnh tự chúng không có gì xấu, thậm chí ta còn nên hài lòng nếu chúng đã xuất hiện trong mọi gia đình Việt Nam như một chỉ báo của sự viên mãn cả về khía cạnh kinh tế lẫn văn hoá. Vì thế, quy kết và đánh đồng chúng như những biểu hiện ?oxâm nhập của văn hoá nước ngoài? là điều không nên. Dẫn chứng tiếp theo về nguy cơ xâm nhập này bằng minh chứng về cuộc ?okháng chiến về văn hoá? của ?onhững cơ thể văn hoá vốn khoẻ mạnh như Pháp, Thuỵ Ðiển? là không đáng tin cậy với tôi vì không rõ ông đọc được thông tin về cuộc ?okháng chiến? này ở đâu. Tương tự, mặc dù biết ông vốn dị ứng với kiểu trích dẫn tràn lan, thái quá [3] , một loạt câu nói của các ông A, ngài B là các nguyên thủ hoặc yếu nhân trên thế giới mà ông đưa ra trong bài hoàn toàn không thuyết phục được tôi vì không rõ ngữ cảnh mà các vị này phát biểu. Thậm chí, với tôi, chính sự tồn tại của các phát ngôn này cũng đã là một dấu hỏi.
Cuối cùng, chúc ông nhiều sức khoẻ và xin kính chào.
© 2005 talawas

[1]Vốn thích đọc các bài viết của ông, tôi cảm tưởng đây là một từ mà ông ?oưa dùng?. Theo Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ do Hoàng Phê chủ biên, Trung tâm Từ điển học năm 1997, hoành tráng: tính từ (tranh, tượng, v.v.,) có quy mô đồ sộ nhằm thể hiện những đề tài lớn. Ví dụ: tranh hoành tráng, nghệ thuật hoành tráng (trang 436). Tôi ngờ rằng, ý nghĩa đang được sử dụng ?ođại trà? hiện tại có vẻ hơi khác với nghĩa gốc là do sự ?ovận dụng linh hoạt? của các danh hài đang ?~hoành hành? trên các show ?ochọc cười? hàng tuần trên truyền hình.
[2] http://zdfree.free.fr/diendan/articles/u147pddieu.html
[3]http://www.chungta.com/Desktop.aspx/PT-KyNang-SuNghiep/Van-hoa-Tri-thuc/Tu_mot_ky_luc_ve_trich_dan/

Lời cuối gửi một ?ochiếc lưỡi thịt? có ?ocảm hứng trữ tình ngoại đề?!
Nguyễn Hoà
(Gửi Mạnh Chung và Nguyên Trường)
1.
Thưa ông Mạnh Chung!
Tôi lấy làm ngạc nhiên vì té ra trên đời này tôi cũng có một fan hâm mộ, quả là hân hạnh lắm lắm. Ấy vậy nhưng được biết sau khi đọc bài ?oĐôi điều với một ?ochiếc lưỡi thịt??, ông đã nhận xét tôi: ?ogần như không nhằm đối thoại, trả lời với các luận điểm chính của Nguyên Trường. Sử dụng thủ thuật ?ovô can luận?, cơ hồ ông chỉ loay hoay biện bạch vào tiểu tiết, cố tình khoả lấp, né tránh những vấn đề chính, vấn đề cần được thảo luận mà Nguyên Trường nêu ra? thì tôi lại buồn. Và tôi còn ngạc nhiên hơn, trước khi đặt ra cho tôi một số câu hỏi - khá gần gũi với các câu hỏi của Nguyên Trường và dưới hình thức ?onói leo? (cho thêm phần hóm hỉnh?), ông đã không đọc kỹ những điều tôi đã viết. Tương tự như ?ocách đọc? của Nguyên Trường và Hà Minh (qua một tán thưởng khá ?ođắc ý và hỉ hả? trong mục Ý kiến ngắn của talawas), ông ít chú ý đến các mệnh đề vừa chứa đựng thái độ không muốn tranh luận của tôi vừa chứa đựng lý do tại sao tôi không muốn tranh luận:
?oông (Nguyên Trường - NH) có suy nghĩ, có quan niệm, có những đánh giá về sự vật - hiện tượng... hoàn toàn khác tôi... càng không nghĩ tới việc nhất thiết phải đối thoại với ông. Bởi một mặt, do quan niệm giữa chúng ta có khoảng cách khá xa và tôi không thể đối thoại khi bản thân tôi thiếu vắng những khả năng đặng có thể định danh (định tính) người khác là lũ lưỡi gỗ óc bã đậu?... mặt khác, tôi nhất trí với điều ông đã viết: ?odẫu biết rằng thuyết phục người khác là một việc thiên nan vạn nan, ngay cả khi người đối thoại với mình thực sự chân thành trong suy nghĩ, chứ chưa nói họ còn cố tình hợp lí hoá những điều biết chắc là sai?... với một người tự tin đến mức coi ?ochân lý? như đã thủ sẵn ?otrong túi?, coi những ai không tiếp cận ?ochân lý? mình đã thủ đắc là người bị ?odanh lợi che mờ lý trí? thì trao đổi cũng bằng... thừa?.
Liệu các đoạn trích này đủ giúp ông nhận thấy tôi không ?ocố tình khoả lấp, né tránh những vấn đề chính, vấn đề cần được thảo luận mà Nguyên Trường nêu ra? hay chưa? Nếu chưa đủ, tôi phải tự an ủi rằng ?ochữ - nghĩa? của tôi đã không thuyết phục được ông. Tuy nhiên, đây là lựa chọn, một lựa chọn dứt khoát khi Nguyên Trường không đọc cho ?ora đầu ra đũa? các nội dung tôi trình bày, mà với ?ocảm hứng trữ tình ngoại đề? Nguyên Trường chăm chăm tìm hiểu động cơ viết lách và cố gắng trả lời câu hỏi tại sao tôi đã viết ?oNhận diện một cuộc ?oxâm lăng văn hóa? kiểu mới? (xin mời ông đọc thêm ở phần tôi gửi Nguyên Trường). Lại nữa, đứng trước những luận điểm đối lập với mình, người ta có hai lựa chọn: hoặc là ?onhập cuộc?, hoặc là ?ođứng ngoài?. Tôi lựa chọn tình huống thứ hai bởi tôi biết một khi tôi luận chứng để bảo vệ ý kiến của mình cũng có nghĩa Nguyên Trường sẽ tiếp tục luận chứng cho quan điểm của ông ấy, như thế có lẽ chỉ đến... ?omùa quýt? thì cuộc tranh luận mới có cơ kết thúc. Và tôi lại không có thời gian cùng sự bền bỉ để đeo đuổi cuộc thảo luận có khả năng kéo dài đến... vô tận.
Thưa ông Mạnh Chung, trong thực tế, dù ở mức độ nào, chúng ta đều có những xác tín của mình, chúng ta hành động cho những gì mình xác tín, song không nên vì sự xác tín của cá nhân mà tính đến việc ?obịa tạc? ra các động cơ liên quan đến nhân cách của người có quan điểm đối lập. Ông Nguyên Trường không ?okhơi? vấn đề ra để thảo luận, ông ?omượn? bài viết của tôi để ?otrút? sự bức xúc với những chiếc lưỡi gỗ (điều này không phải do tôi suy diễn hay áp đặt, trong bài ?oTạm biệt Nguyễn Hoà hay là goodbye, loa vui, goodbye!?, Nguyên Trường đã khẳng định), qua đó không rõ vô tình hay cố ý, ông ấy đã xúc phạm tôi. Tôi buộc phải viết bài trả lời để chỉ ra tình trạng thủ pháp ?otrữ tình ngoại đề? được Nguyên Trường sử dụng một cách thiếu lành mạnh như thế nào. Còn nếu Nguyên Trường chỉ tập trung phê phán bài vở của tôi, tôi sẽ giữ thái độ im lặng. Với bài ?oTrò chơi hai mặt? của ông cũng vậy, tôi không trả lời, vì lẽ ông không khác Nguyên Trường khi chính ông cũng có ?ocảm hứng trữ tình ngoại đề? để đưa ra những giả thuyết: ?omột bài viết như vậy, nếu không có sự thúc bách ?ocom-măng? ngoại lai, tác giả chắc cũng khó có đủ ?onhiệt huyết? cho nó... Hay bài viết của ông chỉ nhằm tới một bộ phận độc giả nhất định? Và được viết theo yêu cầu của một nhóm độc giả khác??. Tôi đọc đi đọc lại mấy giả thuyết này và nghĩ, dường như với ông, việc viết lách dưới sự chi phối của người khác, việc tự coi những gì mình đã viết ra là thể hiện của một não trạng ?oưu thời mẫn thế? và luôn luôn mong mỏi chúng sẽ được ?odịch... ra một ngôn ngữ khác để phổ biến rộng rãi hơn tới độc giả năm châu?... đã trở thành một ám ảnh thường trực, thành nỗi tự mãn, thành nỗi khát khao... nên ông không tin trên đời này lại có người lại viết với động cơ hoàn toàn khác ông. Không có trò chơi hai mặt nào cả, chỉ có cái nhìn thiển cận, hẹp hòi mới có thể đẩy người ta tới tính ?ohai mặt? mà thôi. Nếu ông cũng ?obức xúc? như Nguyên Trường, hãy viết những gì ông nghĩ, chớ vì sự khác biệt mà đi tìm động cơ viết lách của tôi. Tôi nghĩ, một trí thức đích thực, khi bác bỏ ý kiến của người khác, không nên bị lôi cuốn bởi những ?ocảm hứng? và thiếu vắng sự dẫn dắt của lý trí.
Vả lại, ông Mạnh Chung ạ, việc đánh giá một (những) sự vật - hiện tượng đã và đang xảy ra vốn không phải là chuyện dễ dàng và nhanh chóng đưa tới đồng thuận. Đơn cử như với tư chất làm phê bình văn học của tôi. Nếu Nguyên Trường đánh giá tôi là ?omột cây bút từng viết một số bài phê bình văn chương khá sắc sảo, một người dám lao vào những cây đa cây đề trong làng phê bình văn học, tả xung hữu đột, chẳng khác gì chàng Đông-Ki-Sốt xưa? thì ông coi tôi ?ocó kiến thức uyên thâm, bút lực thâm hậu và khả năng phân tích, săm soi sắc lem lẻm? (Nhân đây xin có lời cảm ơn, và rất mong ông sẽ không mếch lòng nếu tôi tỏ ra không khoái trá trước những lời ưu ái ông dành cho tôi), trong khi đó trên một website khác, một tác giả khác lại đánh giá tôi là ?omột cây bút phê bình đã gây nhiều đàm tiếu trong giới phê bình văn học với phong cách của một ?ohậu vệ cản phá? chuyên chọc gậy bánh xe?... Với một cá nhân bé mọn lọt thỏm giữa ?otrường văn, trận bút? còn có các đánh giá khác nhau như thế thì việc đánh giá các sự vật - hiện tượng có tầm mức lớn hơn nhiều thì còn khác nhau đến đâu?
Xin hãy cứ trình bày ý kiến của mình, còn ý kiến thuyết phục được người khác hay không là ở thế khả năng. Phê phán, bác bỏ là quyền của mỗi người. Trước mặt chúng ta còn có thời gian, thời gian đủ sức chứng minh chúng ta đã đúng đắn hay đã sai lầm. Và biết đâu thời gian lại chẳng cho tôi vào một ngày nào đó được mục sở thị một Mạnh Chung áo quần hiệu Levis, ?oghiền? Coca Cola, nói tiếng Anh thay cho tiếng Việt, say sưa với phim ảnh XXX, đi đứng nhún nhảy theo tiết điệu Rock n?T Roll... rồi kẻ cả nhìn Nguyễn Hòa như nhìn một gã ?oAnnamit? thô lỗ, quê mùa và tỏ vẻ khoái tỷ vì những gì tôi cảnh báo đã được ứng nghiệm!
2. Thưa ông Nguyên Trường!
Đọc ?oTạm biệt Nguyễn Hoà hay là goodbye, loa vui, goodbye!? của ông, tôi được cung cấp thêm tài liệu để nhận diện một ?ochiếc lưỡi thịt?. Thì ra ?onó? cũng lắt léo thật. ?oNó? lắt léo đến độ có thể ?obiến? một câu văn thấp thoáng tinh thần ?okhen đểu?, phảng phất không khí mỉa mai ?oMột người thông minh như ông nói thế nghe sao đặng? trở thành một lời khen tặng. Tôi không mất công nhiều lắm để khảo sát sự ?olắt léo? này, nó hiện diện sờ sờ trong bài viết của ông, nó giúp ông lảng tránh điều tôi đã khuyến cáo rằng khi đối thoại người ta: ?okhông lợi dụng ý kiến của người khác để phóng chiếu nỗi bức xúc hay sự cay cú, không lăng mạ hay xúc phạm người đối thoại, không suy diễn hay gán ghép cho họ những động cơ thiếu trong sáng...?, nó giúp ông sơn phết tân trang và ?obiến? những điều vốn không hay ho thành ?osai sót nhỏ?, thành ?onhầm lẫn chân thành?, thành ?ocách nói phiếm chỉ?... Thú thật, tài nghệ ấy nằm ngoài khả năng của tôi!
Sau khi sử dụng thủ pháp ?otrữ tình ngoại đề? để ?obắt bẻ, vặn vẹo?, ?osuy ra? động cơ viết lách của tôi vẫn chưa giúp ông bộc lộ hết khả năng ?olắt léo?, lần này ông bổ sung thêm cho tôi một phẩm chất mới: ?oNguyễn Hoà còn được đặt bài, còn được tiền nhuận bút, vừa có danh vừa có thực, vừa có tiền đưa cho vợ vừa có thể ra oai với khối kẻ ngu ngơ nữa là khác?. Thảm hại thay sự thiển cận của một con người. Chẳng nhẽ trí tưởng tượng của ông lại nghèo nàn đến vậy hay sao. Đây chính là nguồn cơn mách bảo tôi đưa mấy từ ?obắt bẻ, vặn vẹo? vào ngoặc kép đấy ông ạ. Bằng vào sự xuất hiện với tần số cao của các nội dung có liên quan đến ?otiền? trong bài ?oTạm biệt Nguyễn Hoà hay là goodbye, loa vui, goodbye!? (?oNguyễn Hoà còn được đặt bài, còn được tiền nhuận bút, vừa có danh vừa có thực, vừa có tiền đưa cho vợ?, ?otôi có được trả tiền công đâu?, ?oông thì vẫn nhận nhuận bút?, ?otôi vào mạng bằng modem, tất nhiên là bằng tiền túi?, ?otiền thuế của dân, trong đó có tôi đấy??) tôi khám phá ra ?otiền? mới thật sự là nỗi ám ảnh đối với ông và thuận tay, ông ?oúp? luôn nỗi ám ảnh ấy vào tôi. Ai lại ?osuy bụng ta ra bụng người? như thế bao giờ!
Đến đây tôi liên tưởng tới một tác giả từng ?onhận diện? bài ?oNhận diện một cuộc ?oxâm lăng văn hóa? kiểu mới? đã viết: ?omột nhà văn, một nhà phê bình có lương tâm không cần phải ?obán miệng để nuôi chôn???, còn Nguyên Trường đặt câu hỏi: ?ocó thể gọi cách kiếm cơm ấy là hơi bị đểu được nữa hay không??. Vơ váo huy động cả miếng cơm manh áo và đồng tiền của vợ con người đối thoại vào luận lý của mình, phải chăng là ?othượng sách? của một người đang ôm mộng trở thành quân tử? Chỉ tiếc sau khi đi một ?ođường quyền bẩn?, Nguyên Trường vẫn có gan viết: ?oDiễn đàn talawas đâu phải là một căn phòng kín chỉ có hai chúng ta để người này có thể chỉ tay vào mặt người kia mà rằng: ?olưỡi gỗ? hay ?oloa vui? và nhận được lờp đáp là: ?othiếu giáo dục? hay ?obất lịch sự? đâu?. Tôi coi đây là ví dụ điển hình cho sự ?olắt léo? của một ?ochiếc lưỡi thịt?, ông Nguyên Trường có cho phép tôi không?
Như mọi người khác, tôi cũng biết quý đồng tiền, song tôi không coi tiền là mục đích cuối cùng. Thưa ông Nguyên Trường, nếu ?oviết vì tiền? tôi sẽ không gửi bài đưa lên mạng. Ngay với talawas cũng vậy, nếu ?ovì tiền?, tôi sẽ không viết và gửi đăng những bài tỷ như ?oTừ một góc nhìn ?oxưa cũ và bảo thủ?, lạm bàn với Liam Kelley? (talawas - ngày 9.9.2005, bút danh Hà Yên) chẳng hạn. Và nếu ông không nhắc đến ?otiền?, tôi cũng không biết ông là một công dân phải nộp thuế. Thế mà tôi lại mong được nộp thuế như ông, vì con số thu nhập 5 triệu đồng/tháng hiện nay đối với tôi đang là mơ ước. Chỉ có điều, nếu là doanh nhân ông có ?obuôn gian bán lận? không nhỉ (?), còn nếu ông là người làm nghiên cứu khoa học mà có thu nhập kha khá như vậy, tôi hy vọng sẽ được may mắn tiếp xúc với các thành tựu nghiên cứu của ông (hay chúng là ?ođồ dỏm? nên ông giấu biến đi rồi!?). Phải chăng ông ?obịa? ra chuyện phải đóng thuế ngõ hầu tác động đến lòng trắc ẩn của bạn đọc, đồng thời tạo ra thời cơ bày tỏ lòng nhân ái và nỗi ?olo lắng? mang tính ?ocon người? của ông với những người phải đóng thuế? Nguyên Trường quả là bậc thầy về nghệ thuật ?otâm công?, chả trách ông chê tôi ?olấy ngáo ộp ra để hù dọa, để làm ngu đồng bào mình?. Theo logich của ông, tôi viết để ?olàm ngu đồng bào mình?, còn Nguyên Trường viết để đồng bào mình thông minh hơn chăng?
Ông Nguyên Trường ạ, với chưa đầy 2.000 từ, bài viết của ông chứa đựng nhiều điều ?olắt léo? thật. Ông không chỉ lắt léo trong việc truy nguyên động cơ viết lách của tôi từ ?omua danh vạn bán danh ba đồng? đến ?otiền?, ông còn ?olắt léo? hơn khi quả quyết: ?oLần trước ông (Nguyễn Hòa - NH) đã cho rằng tôi tỏ ra trọng thị với ông nhưng ông xin được giữ nguyên ý kiến, còn lần này thì lại vì tôi không trọng thị ông mà ông không thèm đối thoại?. Ô hay, như thế là quá đúng chứ đâu liên quan gì đến chiếc lưỡi gỗ của tôi, nếu có liên quan thì chỉ liên quan đến ?ochiếc lưỡi thịt lắt léo? của ông mà thôi. Với bài ?oĐôi lời góp thêm vào một cuộc tranh luận?, tôi tôn trọng ông ở thái độ nhã nhặn và tuy không trao đổi nhưng tôi bảo lưu ý kiến của mình. Còn với bài ?oĐàm đạo với những chiếc lưỡi gỗ?, ông đã vượt ra khỏi khuôn khổ nhã nhặn để xúc phạm tôi, hà cớ gì tôi có trách nhiệm phải tranh luận, ngoài việc chỉ rõ sự xúc phạm của ông đối với tôi. Vả lại với một bài viết chỉ nhằm giải tỏa ?obức xúc? (như ông khẳng định - NH) thì tranh lụân là vô ích và sẽ là vô duyên nếu tôi ?odấn thân? vào cuộc tranh luận với một người đang bức xúc như ông!
Thưa ông, tôi đã chờ đợi xem ông có nhận ra trong bài ?oNhận diện một cuộc ?oxâm lăng văn hóa? kiểu mới? của tôi có một tình thế lập luận mà tự nó có khả năng bác bỏ nhận định của ông về ?ođánh tráo khái niệm?, rất tiếc là ông đã không nhận ra. Vậy tôi xin nói rõ. Về mặt lịch sử, ông không nhận thấy sự khác nhau giữa một sự vật - hiện tượng ra đời ?ocuối những năm bốn mươi của thế kỷ 20? với một sự vật - hiện tượng có tuổi thời gian lớn hơn rất nhiều là ?otrong lịch sử loài người? hay sao? Cũng không có một ?ođánh tráo khái niệm? nào cả nếu ông chú ý đến những mệnh đề như: ?oKhông ngẫu nhiên ?odiễn biến hòa bình? lấy văn hóa làm trọng điểm?, ?oBằng văn hóa, ?odiễn biến hòa bình? thẩm thấu vào các giá trị xã hội, vào lối sống??? tất cả những mệnh đề đó được viết nhằm chỉ rõ ?odiễn biến hòa bình? đã lợi dụng văn hóa như thế nào, chứ đâu phải ?ođánh tráo khái niệm?? Tôi thông cảm cho ông điều này, sự ?obức xúc? thái quá luôn có thể đẩy người ta tới sự thiếu tỉnh táo.
Cuối cùng, như lời cuối của Lời cuối, do không biết tiếng Anh để trở thành một ?oông tây An Nam?, tôi đành xin gửi tới ông một lời chào bằng tiếng Việt. Hy vọng một ngày không xa, với sự ?obức xúc? của mình, ông sẽ ghi dấu ấn tên tuổi vào đội ngũ ?obiết bao anh hùng hữu danh và vô danh?, và không còn ?oẩn mình? đâu đó để thi thoảng lại xuất hiện ?obắt bẻ, vặn vẹo? đặng tạo ra một ?oảo ảnh? về một con người quả cảm và nặng lòng nhân ái.
Hà Nội, 21.9.2005
© 2005 talawas

Cổ Nhân
Càng đọc Nguyễn Hòa (gồm cả Hà Yên là bút danh của ông ta như chính ông ta cho biết), độc giả (nói chung, chứ không riêng gì độc giả talawas) càng thấy buồn cười và đáng thương hại thay cho bút lực và thân phận một chiếc "lưỡi gỗ". Ông ta thấy ai nói chuyện gì cũng muốn xen vào, nhưng cái gì cũng "cụ Bá nhà em là nhất". Có ai động vào lại nhảy dựng lên, xỉa xói người ta là "chả chịu đọc kỹ nghe thủng lời em gì cả", "chả chịu tôn trọng người đối thoại gì cả", "các bác cứ nóng, cứ gán ghép tội cho em như thế thì em chả nói với các bác nữa"... Tôi không bịa đâu, đấy là nguyên tắc "mày nói kiểu mày, tao nói kiểu tao, khác nhau xa lắm, tranh luận chỉ bằng thừa" của Nguyễn Hòa.
Tôi có ý nghĩ thế này, chẳng biết có đúng không: Nguyễn Hòa đã có những diễn đàn "ruột" là báo Nhân Dân, báo Quân Đội Nhân Dân, tạp chí Cộng Sản, tạp chí Văn Nghệ Quân Đội... đăng bài cho rồi, việc gì phải vươn xa đến những đẩu những đâu khác nữa? Sao ông khôn thế? Khôn hết cả phần thiên hạ ư?
Còn nếu talawas chỉ vì "dân chủ", "rộng đường dư luận", "tôn trọng đối thoại"... mà cứ cho đăng những kiểu quanh co nhăng nhít như kiểu Nguyễn Hòa, thì chúng tôi cũng xin được "gút-bai" (tạm biệt) cái chợ quê vớ vỉn lạc hậu này. Xin được bỏ quá vì cái tội "thiếu kiên gan", "ít chung thủy".
23-9-05

Chịu khó đọc để rồi xem cái kết này của cậu FDM. Hiểu ngay, thế thì cậu đưa ý của cậu lên từ đầu đi, cứ rào đón trước sau. Sao cậu khôn thế, cậu còn thích khôn hơn thiên hạ nữa à. Hay cậu tưởng cậu mị được mọi người?

Đám chã ở ta ba láp thì lúc nào chả thế. Rặt 1 giọng cay cú, thế mà lúc nào cũng ra điều cao thượng, không dính tới chính trị, chỉ vì rân chủ này nọ.