XẢO THUẬT TRONG NGHỀ BÁO:Đâu là giới hạn?

Topic này hơi bị hay, có lẽ nên biếu các bác bên làng báo để đưa vào giáo trình một tình huống kinh điển về nghiệp vụ. Trước tiên phải vote cho bác vladimirV 5 đã không quên mất.
Về xảo thuật mà bác V nêu, tôi đảm bảo hầu như tất cả các báo đều đã hơn một lần sài nó. Và chính vì việc sử dụng xảo thuật mới đẻ ra các khái niệm: bản lĩnh, nhạy cảm, tinh thông... của người làm báo. Em tin chắc là bác muaxuanbackinh cố tình đưa ra quan điểm contract với bác V để khiêu khích bọn em thôi, chứ cứ làm theo bác: quy lat, chính tắc, tuần tự, chắc chắn như thế thì chỉ có ở chuyên mục báo cáo tổng kết, còn đối với phóng sự điều tra mà làm được thế có chăng chỉ đọc lại báo cáo kết luận thanh tra mà thôi. Đã làm điều tra ắt phải nhờ đến xảo thuật, tất nhiên ở những mức độ khác nhau (giới hạn- như bác V nói), tuỳ tính chất từng vụ việc chứ không hẳn như giả định mang tính điển hình hoá của bác V.
Xảo thuật có chấp nhận không từ khía cạnh đạo đức nghề nghiệp? Ở đây đạo đức liên quan đến mục đích sử dụng xảo thuật chứ không phải bản thân xảo thuật. Xảo thuật suy cho cùng chỉ là phương tiện, nó sẽ được biện minh bởi mục đích. Nhà báo dùng xảo thuật để từ chuyện bé xé ra to, để vùi dập, để tống tiền, để phục vụ mục đích đánh đấm, bè cánh thì xảo thuật đó, dù ở mức độ nào cũng là vô đạo đức. Xảo thuật sử dụng để làm sáng tỏ cảm giác của mình (mặc dù về chứng cứ còn hơi đuối), để lột mặt, ngăn chặn hành vi, việc làm xấu mà nếu không kịp thời sẽ gây hậu hoạ cho xã hội thì dù ở mức độ nào cũng hợp đạo lý. Vấn đề là cái tâm của người dùng xảo thuật.
Giới hạn sử dụng xảo thuật đến đâu? vấn đề này cũng phụ thuộc vào độ nhạy cảm của người sử dụng nó. Chắc chúng ta không phải lo cho mấy ông TBT, vì sinh mệnh chính trị nhắc các ông ấy phải biết giới hạn đến đâu.

Cậu Neurone nhầm rồi. Thời gian làm việc để nuôi sống bản thân còn thiếu, vậy thì việc gì phải mất công khiêu khích" bọn em" trên mạng
Cậu hiểu sai hoàn toàn ý tớ và tự suy diễn ra rằng việc tiến hành theo một quy trình tuần tự. Trong khi điều tớ muốn nói với VladimirV là: sau kì báo đầu tiên, việc tiếp xúc với các đối tượng chính trong vụ việcrất khó khăn và dễ gặp thái độ bất hợp tác.Vì vậy các thao tác lấy tin thường được tiến hành trước , kèm theo đó là những câu hỏi nhằm " gài bẫy" tạo tiền đề cho các kì 2,3 của loạt bài.
Còn việc phỏng vấn sau bài báo thứ nhất thường chỉ hướng tới loại đối tượng là những người có trách nhiệm ở cấp cao. Bằng cách đó, họ được đặt vào tình thế lựa chọn: hoặc từ chối trả lời hoặc trả lời dưới sức ép của dư luận.
Với VladimirV: ít có chuyện một pv tung hoành một loạt bài trên các bào . Thông thường sau khi ra bài đầu tiên, họ cung cấp tư liệu cho các báo bạn - nếu vấn đề không nghiêm trọng lắm. Còn là tin thời sự thì tự khắc các báo khác phải chạy theo.
Thông thường, muốn tập trung mũi nhọn vào 1 vấn đề thì các báo thường o sử dụng 1 phóng viên mà huy động tổng lực nhiều nguồn thông tin từ các mảng pv nội chính, pv bám bộ ngành, ban bạn đọc, ban pháp luật, các cộng tác viên có vị trí xã hội....thậm chí cả ban Quốc tế. Có thể thấy điển hình là bọn Tuổi trẻ qua các vụ cơm tù, mãi lộ, cấm karaoke, tăng giá thuốc....
Thiết thực nhất là các bạn nên bàn về tiểu xảo của phóng viên như mang 2 máy ghi âm thế nào, đâm bị thóc chọc bị gạo để lấy tin ra sao, sử dụng các sức ép ngoài báo chí cho hữu dụng,tiếp cận với các thông tin nhạy cảm được o... Như thế thì tiện cho việc học hỏi kinh nghiệm- còn những vấn đề chiến lược và quy mô lớn thì o phụ thuộc vào các bạn mà do quan hệ cũng như thế lực của Ban biên tập
Được muaxuanbackinh sửa chữa / chuyển vào 11:26 ngày 03/06/2004

Hic hicõ?Ư topic bĂc Vladimir lỏưp ra hay quĂ, và thỏằc sỏằ có ưch. Em thơ câng ko có mỏƠy kinh nghiỏằ?m làm bĂo (hay 'úng ra là chỏÊ có gơ), chỏằ? nghe mỏằTt vài tiỏằn bỏằ'i kỏằf cho nhỏằng xỏÊo thuỏưt nho nhỏằ mà thôi. Câng xin kỏằf ra 'óng góp cạng cĂc bỏĂn. Vỏằ nhỏằng vỏằƠ lỏằ>n thơ em chặa 'ỏằĐ tỏ**, nhặng mỏƠy cĂi mỏạo vỏãt thơ câng biỏt chút chút.
Anh X - phóng viên cỏằĐa bĂo thỏằf thao A phỏằƠ trĂch vỏằ trỏưn deby cỏằĐa hai 'ỏằTi bóng tơnh 'ỏằt 'ỏằf lỏƠy thiỏằ?n cỏÊm.
Trặỏằ>c tiên anh X gỏằi 'iỏằ?n tỏằ>i ban lÊnh 'ỏĂo cỏằĐa 'ỏằTi B, sỏằ' mĂy quen, bà M nhỏƠc mĂy: õ?oX hỏÊ con? Có chuyỏằ?n gơ 'ỏƠy?õ? õ?oCô ỏĂ? VÂng, con X 'Ây. DỏĂo này cô có khoỏằ ko?õ? õ?oCô vỏôn khoỏằ, dỏĂo này con thỏ nào?õ?õ?Ư (màn hỏằi thfm khỏằYi 'ỏằTng) rỏằ"i õ?oCô ặĂi hôm nay 'ỏằTi B mơnh 'Ă vỏằ>i bỏằn C, mơnh chuỏân bỏằi sỏằ' mĂy cỏằĐa 'ỏằTi C, gỏãp ông N õ?oAlô?õ? õ?o? chú N ỏĂ? Con X 'Ây chú! Chú dỏĂo này thỏ nào rỏằ"i?õ? (lỏĂi màn khỏằYi 'ỏằTng) õ?oChú N ặĂi, hôm nỏằ con xem bỏằn B 'Ă vỏằ>i bỏằn G chặĂi bỏân quĂ, hôm nay 'ỏằTi C mơnh mà ko tĂng chỏt bỏằn nó thơ tỏằâc quĂ chú ỏĂõ?Ưõ? õ?oỏằoõ?Ư tao cângõ?Ưõ?
CÂu chuyỏằ?n 'ỏĂi loỏĂi là nhặ thỏ, em câng ko dĂm thêm thỏt gơ cỏÊ. Có thỏằf coi 'Ây là mỏằTt tiỏằfu xỏÊo nho nhỏằ 'ỏằf moi tin. MỏằTt sỏằ' phóng viên A, B, C, Dõ?Ư biỏt chuyỏằ?n gỏằi PV X là loỏĂi õ?othỏÊo maiõ?, nhặng có hỏằ gơ, anh X viỏt bài nhặ 'iên, 'fng bài nhặ 'iên, 'ặa 'ặỏằÊc nhỏằng thông tin nóng bỏằng tỏằ>i cho 'ỏằTc giỏÊ.
MỏằTt chú BTV uy tưn ỏằY tỏằ bĂo em 'ang tham gia có nói 'ỏĂi ẵ rỏng: Làm bĂo thơ phỏÊi ranh ma mỏằTt tư, nhiỏằu khi phỏÊi sỏằư dỏằƠng nhỏằng hơnh thỏằâc hặĂi tiỏằfu xỏÊo mỏằTt tư thơ mỏằ>i làm 'ặỏằÊc. CON ĐặỏằoNG BỏÔT ĐỏO NHặNG CÁI T,M CHÍNH ĐỏO thơ vỏôn chỏng có gơ phỏÊi xỏƠu hỏằ..
Đúng thỏ, nhỏằng xỏÊo thuỏưt trong nghỏằ bĂo là cỏĐn thiỏt, khi mà mỏằƠc 'ưch cỏằĐa ngặỏằi viỏt bĂo là tỏằ't.

Gợi ý của bác MXBK là rất hay,nhưng tôi muốn bổ sung thêm:Không chỉ những bạn có kinh nghiệm riêng về các tiểu xảo báo chí,mà toàn bộ mọi người đều có thể đưa ra các hiểu biết của mình về các tiểu xảo trên,và cả ở các mức độ khác nhau:mức độ phóng viên và mức độ của tòa báo.
Các cụ nói:Để biết chảo mỡ đang sôi nóng thế nào không nhất thiết phải nhảy vào chảo mỡ sôi.Để thấy các tiểu xảo (xấu-tốt) đang được dùng nhiều khi chỉ cần đọc báo và quan sát chứ không nhất thiết là người làm báo.Để chứng minh tôi lấy ví dụ nhỏ : mới đây thôi tôi giật mình thấy tít báo "Cơ quan điều tra cho biết:Lương Quốc Dũng liên quan tới bốn ngôi nhà".Bởi vì trước đây tôi đã nghe nhiều tin đồn khi khám nhà LQD có nhiều tỷ đồng và nhiều triệu USD.Khi đọc tít này tôi nghĩ thế là đã phanh phui ra tài sản khổng lồ của LQD.Tít ở trang 1,mà bài tít trang cuối.Khi đọc nội dung mới hiểu: Cơ quan điều tra vừa trả lời Ủy ban TDTT rằng khi khám nhà LQD,khác với tin đồn đại,không thấy tài sản tiền,vàng..giá trị lớn nào.Còn bốn nhà mà LQD liên quan là: 1 nhà chung cư cũ do nhà nước cấp cho LQD cách đây nhiều năm ,LQD đã bán lại cho người khác.1 nhà LQD đang ở.1 nhà chung cư người sở hữu là vợ (ly thân) của LQD.1 nhà người sở hữu là con đẻ của LQD (đã lớn).
Tôi vẫn nghĩ hoàn toàn có thể LQD có tài sản lớn.Nhưng đơn giản hiện nay chưa có dấu hiệu phát hiện ra.Công văn kia của cơ quan điều tra gửi UB TDTT theo tôi nghĩ đơn giản là do Ủy ban này đề nghị làm rõ có phải LQD có tài sản lớn do tham nhũng mà khi khám nhà phát hiện ra,và LQD có những tài sản nào khác (đã phát hiện) không.Theo công văn đó thì tinh thần chung là :CHƯA PHÁT HIỆN RA.tức là về thông tin thì CHƯA CÓ GÌ MỚI Ở VỤ NÀY.
Nhưng cách rút tít thì lại khiến người ta hiểu rằng báo nọ đã chộp được thông tin mới từ nguồn rất xác thực (CƠ QUAN ĐIỀU TRA) về chuyện khẳng định tài sản rất lớn của LQD (BỐN NHÀ) đã bị phát hiện..
Tôi chẳng hơi đâu bênh cái vị LQD này.Nhưng tôi thấy cách đưa thế là không ổn.Khi nào phát hiện ra tài sản thật thì đưa đâu có muộn.
Bởi vì tôi đọc thấy rằng: Ở Mỹ chẳng hạn,80% người xem báo nói chung KHÔNG XEM NỘI DUNG CỤ THỂ,chỉ xem TÍT của các bài có đăng.
Mà TÍT thì có thể đem lại cho người ta cái cảm giác KHÁC XA hiểu biết xem nội dung cụ thể.
Có nhiều TÍT như vậy lắm đã được sử dụng.
Âu cũng là tiểu xảo.

Tôi không có ý định tranh luận về cách đặt title, rút title, nhưng quả thực, tôi không đồng tình lắm với quan điểm của V. Việc sử dụng title như thế nào không nên đặt vào mục "tiểu xảo", ý tôi là không nên quan niệm đó là tiểu xảo. Có người coi đó chính là nghệ thuật của người viết báo. Đặt, rút title làm sao cho hấp dẫn, cho cuốn hút độc giả, làm cho họ có cảm giác muốn đọc thân bài. Thậm chí khi thân bài chẳng phải là quá đặc sắc (như ví dụ bài về ông LQD trên).
Đã nhiều lần tôi cũng dùng cái được các bạn gọi là tiểu xảo khi đi viết bài, khi viết và khi đọc lại, thực sự bản thân tôi cũng không biết đâu là giới hạn của nó, đâu là "vùng cấm" của các xảo thuật lấy tin.
Việc dùng 2 máy ghi âm, "dương Đông, kích Tây", gài bẫy đối tác, sử dụng các tác động ngoài báo chí.....cũng có thể coi là tiểu xảo, nhưng trên thực tế, không có gì khiến người làm báo tiếp cận thông tin nhanh, nhiều và sâu bằng uy tín của chính mình.
Không ai phủ nhận lợi ích (ở mặt nào đó) của việc sử dụng xảo thuật, thế nhưng, quan điểm của tôi thì vẫn là coi trọng uy tín của một nhà báo.
Hãy trở thành nổi tiếng vì tài năng của anh. Mọi người sẽ ngưỡng mộ và sẵn sàng giúp đỡ anh khi anh cần.

Được VladimirV sửa chữa / chuyển vào 17:45 ngày 09/06/2004

Xin chào các bác. Cho em tham gia nhé.
Bác Bonie thân mến, đạo đức nhà báo thì đương nhiên là rất rất cần rồi. Nhưng "ngộ biến tòng quyền" bác ạ. Có đạo đức như Đường Tăng (đó là sự uy tín đấy) mà không có xảo thuật của 3 đệ tử thì bao giờ mới có chân kinh. Vậy nên chuyện bác V đưa topic này lên là hay quá chứ còn gì nữa.
Em là dân ngoại đạo (chỉ đọc báo ở internet chứ không có thói quen đọc theo cách truyền thống). Nhưng bác kết luận một câu "tài năng" thì em xin phép tranh luận về ngôn ngữ thôi bác nhé.
Theo em hiểu, Tài năng như bác nói có nghĩa là chuyên môn nghiệp vụ + xảo thuật thực hiện nghiệp vụ (và đương nhiên các mặt này phải có quan hệ mật thiết, tương hỗ với đạo đức nhà báo) = một nhà báo có bản lĩnh, đúng vậy không bác.
Như vậy thì xảo thuật trong báo chí là cần thiết trong một số trường hợp nhất định. Xin mời các bác tiếp tục đi để em còn học tập chớ.

Bác Eng Yêu nói chí lý quá,tôi ngờ ngợ mà chưa nghĩ ra từ chính xác.Bản chất của vấn đề là ở chỗ đó-ở BẢN LĨNH.

Hic...em ngồi nghĩ mất mầy ngày xem cái "việc dùng 2 máy ghi âm" mà các bác đề cập đến là cái gì. Hôm nay luận ra có lẽ nó là như sau:
1. Thủ một quả Minidisc Recorder giấu vào túi quần.
2. Chọn quả Marantz cũ nhất toà soạn, bỏ vào đấy một cái băng đã tua gần hết.
3. Đi phỏng vấn, bí mật bấm núi record của cái Recorder giấu trong túi quần, đồng thời cũng làm động tác giả ấn nút record của quả Marantz cho phải đạo.
4. Sau mấy câu đãi bôi vớ vẩn, con Marantz sẽ "tẹc", và dừng lại. Lúc đấy làm ra vẻ nhăn nhó khổ sở,bác nào diễn giỏi hơn một chút thì chửi đổng bố Tổng biên tập mấy câu vì tội không chịu mua trang thiết bị mới cho toà soạn
5. Thế là cá cắn câu. Đối tượng yên tâm vì không để lại vật chứng nên cứ phát biểu thoải con gà mái
Như thế có đúng không hả các bác? Bác nào nghĩ ra trò này cũng tanh ra phết. Bao giờ em về cũng phải học tập mới được. Nhưng mà ở bên này thì thôi, hãi lắm, lôi thôi là chúng nó lôi ra toà đòi bồi thường tổn thất danh dự vì tội ghi âm không xin phép ngay...hic...

lại chuyện ghi âm.
Vậy thì có tình huống này:
Đối tượng cho ghi âm,nhưng trong quá trình trả lời có lúc nói: Chuyện này tôi nói rộng ra để có hệ thống và để cô hiểu rõ vấn đề hơn,chứ đừng nên viết vào bài.
Khổ cái,PV lại muốn đưa câu đó.
Hoặc sau khi nói xong người ta thêm câu:"Những điều tôi nói có cái đưa được,có cái tôi nói để hiểu bản chất nhưng không nên đưa.Khi nào viết xong trước khi đăng cho tôi xem lại nhé".
Chỉ cần delet những đoạn nhắn thêm đó đi,thế là xong.nếu nó là đoạn giữa,chẳng khó gì mà không ghi đè hoặc nối (nhờ trời,ngay cả ở VOV bây giờ đã dùng kỹ thật số để xử lý băng ghi âm rồi.
Đó là chưa nói đến chuyện:Có ai chắc rằng với kỹ thuật bây giờ,không thể ghép âm được không?.
Ối giời ơi,một khi đã muốn dùng xảo thuật,thì có vẻ cả nền khoa học kỹ thuật vào hùa với bạn!